248 249 3

ryjkowego, struktury krańcowo wyspecjalizowanej, która nie ma odpowicd. nika w żadnej innej grupie trójwarstwowców.

Podobnie jak filogeneza typu, tak i pokrewieństwa w obrębie wstężnic są trudne do ustalenia. Niemniej pozostawanie pni nerwowych w kontakcie z ektodermą i nieuzbrojony ryjek u przedstawicieli gromady Anopla sugeruje, że jest to grupa pierwotniejsza niż gromada Enopla. Palaeonemertea, rząd obejmujący najprymitywniejsze wstężnice, a zarazem wyłącznie morskie, był prawdopodobnie wyjściowym dla reszty rzędów (ryc. 100).

Typ: szczękogębe — Gnathostomulida

Diagnoza: miążizniaki; mikroskopijne; z narządem szczękowym, służącym do zgarniania pokarmu.

CHARAKTERYSTYKA OGOLNA

Typ obejmuje ok. 80 gatunków, morskich, szeroko rozprzestrzeniowych, żyjących albo pomiędzy ziarnami piasku dna morskiego albo pomiędzy cząstkami mułów. Występują przeważnie w strefach płytkich, niemniej spotyka się je nawet na dnie dużych głębin. Najczęściej występują masowo. Są niewrażliwe na warunki tlenowe, spotyka się je w środowiskach krańcowo ubogich w tlen. bogatych w siarczki. Poruszają się aktywnie pomiędzy ziarnami piasku lub cząstkami osadów morskich, za pomocą rzęsek i ruchów całego ciała, niektóre formy także pływają.

Cechą charakterystyczną u przedstawicieli typu jest występowanie w gardzieli aparatu szczękowego, służącego do zgarniania pokarmu. Szczękogębe nie mają układów oddechowego i krwionośnego.

MORFOLOGIA FUNKCJONALNA Budowa zewnętrzna

Szczękogębe mają ciało przejrzyste, do 1 mm długie, nitkowato wydłużone (ryc. 101 A) albo walcowate (ryc. 101C), mniej lub bardziej grzbieto-brzusznie spłaszczone, dwubocznie symetryczne. U form nitkowatych, przód ciała wyciągnięty jest w ryjek szeroko osadzony na tułowiu. U form walcowatych, przód ciała jest zaokrąglony i oddzielony przewężeniem od tułowia. Występują na nim długie rzęski o charakterze zmysłowym. Odcinek tylny jest zwężony i może być zróżnicowany w przydatek ogonowy (ryc. 101C).

Otwór gębowy występuje po stronie brzusznej, u podstawy ryjka albo na wysokości przewężenia. U części gatunków, w tyle ciała występuje otwór odbytowy, u innych, otwór odbytowy jest szczątkowy albo nie występuje.

249