254 255 3

ców pozornych występują delikatne wlókienka mięśniowe na jelicie środkowym. nie tworzą one jednak warstwy. Narządy wewnętrzne występują wolno w pseudocelu, zanurzone bezpośrednio w płynie, który go wypełnia. Wymiana metabolitów pomiędzy narządami jest więc łatwiejsza niż u miąższniaków, a w związku z tym wtómojamowce pozorne nie mają tak rozbudowanego układu wydalniczego, jak poprzednie typy i układ pokarmowy nie ma uchyłków. Inną cechą pseudocelu, w przeciwieństwie do celomy, jest brak kanałów i otworów łączących go ze środowiskiem zewnętrznym.

Płyn wypełniający pseudocel znajduje się pod dużym ciśnieniem, co wywołane jest tonusem (stałym przykurczem) mięśni ściany ciała, a częściowo także stanem płynu, który jest hipotoniczny w stosunku do płynów zawartych w tkankach. Na skutek tych zależności, pseudocel i wypełniający go płyn pełnią funkcję hydroszkieletu.

Ryc. 103. Przedstawiciele wtómojamowców pozornych. A — wrotek, B — brzuchorzęsek, C — ryjkoglowiec, D — nicień, E — nitnikowiec, F — kolcogłów

AB C D E    F

Cechą zewnętrzną, łatwo zauważalną u przedstawicieli wtómojamowców pozornych, jest odmienny kształt ciała niż u miąższniaków (ryc. 103). Ciało mają workowate lub cylindryczne, na przekroju poprzecznym w zarysie okrągłe lub nieznacznie grzbieto-brzusznie spłaszczone, tak że najczęściej strona grzbietowa tylko nieznacznie różni się od brzusznej.

Ciało pokryte jest oskórkiem, ale różnie rozwiniętym i różnie grubym. U większości przedstawicieli oskórek jest gruby i wtedy, dla ułatwienia wzrostu, jest okresowo odrzucany, linieją tylko postacie młodociane albo młodociane i dojrzale. Orzęsienie, cecha charakterystyczna wolno żyjących miąższniaków, u wtómojamowców pozornych występuje rzadko i jest ograniczone do określonych części ciała. Naskórek jest komórkowy lub syncycjalny, ale w żadnej grupie nie jest zanurzony, jak to jest najczęściej u miąższniaków. Mięśnie ściany ciała u większości gatunków tworzą wór powłokowy, u części — wykształcone są w niezależne zespoły i wór powłokowy nie występuje.

Wtómojamowce pozorne nie mają układów krwionośnego i oddechowego, niemniej uorganizowane są wyżej niż miąższniaki. Wykazują dalej posuniętą centralizację komórek nerwowych, układ pokarmowy u form wolno żyjących jest drożny i bardziej złożony, składa się z 3 części: jelita przedniego, środkowego i tylnego, a trawienie jest wyłącznie wewnątrzkomórkowe. W przeci-

wieństwie do miąższniaków, które są głównie hermafrodytami, przeważają w tej grupie rozdzielnopłciowość i dość wyraźny dymorfizm płciowy.

Wtómojamowce pozorne, z wyjątkiem kielichowatych, nie mają zdolności do rozmnażania bezpłciowego. Bruzdkowanie jest ściśle zdeterminowane. Rozwój pozazarodkowy zachodzi najczęściej bez larwy. U pasożytów przeważnie nie ma zmiany żywiciela.

Zdolności do regeneracji, znowu z wyjątkiem kielichowatych, albo nie występują, albo są niewielkie, co wiąże się ze zdeterminowanym sposobem rozwoju zarodkowego. Często w tej grupie występują eutelia, tj. stała liczba komórek budujących organizm dojrzały.

Przedstawiciele tej grupy są przeważnie zwierzętami drobnymi, mikroskopijnej wielkości, tylko niektóre nicienie osiągają kilkanaście cm długości, a niektóre nitnikowce są jeszcze dłuższe.

Są zwierzętami bardzo szeroko rozprzestrzenionymi, przy czym zasadniczo związanymi ze środowiskiem wodnym. Zamieszkują morza, wody słodkie, glebę i ściółkę. Część gatunków jest komensalami zwierząt wodnych. Licznie reprezentowane są pasożyty zwierząt wodnych i lądowych, a także, co nie występuje w niższych typach, pasożyty roślin. Wnikanie do tkanek roślinnych, znacznie oporniejszych niż zwierzęce, ze względu na występowanie błonnika, ułatwia wtórnojamowcom pozornym szkielet hydrostatyczny. U wielu gatunków postacie dojrzałe mogą się encystować lub zapadać w stan życia utajonego (anabiozy), a ta możliwość szczególnie ułatwia im szerokie rozprzestrzenienie geograficzne.

W sumie, wtómojamowce pozorne są pospolitymi zwierzętami, wiele z nich występuje masowo, mają ogromne znaczenie w biocenozach. Jako pasożyty atakują wszystkie gatunki roślin i zwierząt oraz człowieka, mają więc także ogromne znaczenie w medycynie i gospodarce.

Wtómojamowce pozorne obejmują 8 typów: wrotki — Rotatoria, brzuchorzęski — Gastrotricha, ryjkogłowy — Kinorhyncha, kolczugowce — Loricifera, nicienie — Nematoda, nitnikowce — Nematomorpha, kolcogłowy — Acanthocephala, kielichowate — Kamptozoa.

W dawniejszych systematykach wrotki, brzuchorzęski, ryjkogłowy, nicienie, nitnikowce i kolcogłowy miały rangę gromad i łączono je w typ: obleńce (synonim: robaki obłe) — Aschelminthes, nadawano także rangę podgromad nicieniom i nitnikowcom i łączono w gromadę:

nicieniowce — Nemathelminthes, podobnie łączono brzuchorzęski i ryjkogłowy w gromadę:

Nematorhyncha (synonim: Nematotricha).

255