294

294

OBRÓBKA PLĄS TYCZNA Laboratorium

Pierwszą czynnością w procesie formowania wgłębnego jest wytrasowanie za pomocą rysika, żądanego kształtu naczynia na płaskim arkuszu blachy, a następnie wycięcie formy. Często lak przygotowaną blachę dła zmiękczenia wyżarza się. Zależnie od sposobu obróbki i kształtu naczynia wyżarzanie powtarza się w trakcie pracy kilkakrotnie.

Istnieją trzy podstawowe metody formowania wyrobów:

•    wyciąganie;

•    wyk lepy wanie;

•    zwijanie.

Wyciąganie. Profil zaprojektowanego naczynia rozbija się na linie proste (ABCDE) i sumując ich długość - od krawędzi brzegu, aż po punkt centralny dna otrzymuje się długość promienia koła, które należy wyciąć z blachy (rys. 7.10). Tak otrzymany dysk blaszany wyżarza się. a następnie zaznacza cyrklem krawędź dna zakreślając koło o promieniu A-B. Opierając dysk skośnie na „dwurogu” w punkcie B. uderzeniami młotka od zewnątrz zagina się blachę, prowadząc je koliście wzdłuż zakreślonej linii. Równoidące uderzenia młotka przemieszczają metal regularnym pierścieniem w miarę jak spirala uderzeń przesuw a się w kierunku krawędzi dysku.

Gdy wreszcie osiągnie krawędź (zakończenie I etapu pracy, rys 7.10), zarysowuje się następnie koło w poziomie C i opierając w tym miejscu blachę na ,.dwu rogu", przeprowadza się kolejną serię spiralnych uderzeń, podobnie jak poprzednio. (II etap pracy). Jeżeli uderzenia młotkiem wykonuje się z odpowiednią, zawsze jednakową siłą. naczynie będzie formowało się równo, a przekrój jego zachowa kolisłość. W trakcie obróbki blacha powinna być wyżarzana.

Gdy już zasadnicze kształty naczynia w formie wielościanu zostały prawidłowo wyciągnięte (po III etapie pracy), dokonuje się właściwego jego wyprofilowanie. Opierając naczynie od wewnątrz na głowicach klepadeł lub „babkach”, formuje się je od wewnątrz ,;planhamercm’\ bądź też opierając zewnętrzne powierzchnie naczynia na miękkim kowadle, obstukuje od wewnątrz „bocianami”. W ten sposób wyprowadza się z pierwotnego wielościanu kształt obły. Prawidłowe użycie „planhamera” nada naczyniu zaprojektowane krzywizny, a powierzchnię, po gęstych uderzeniach, wyrówna i wygładzi.

Opisana metoda formowania jest najbardziej rozpowszechnioną, stosowaną od dawnych czasów. Pozwala uzyskać skomplikowane kształty, aż do form niesymetrycznych.