303 2

tów biegu jałowego. Jeżeli prądnica wytwarza prąd, żarówka powinna jasno świecić. Należy przy tym pamiętać, aby nie zwiększać nadmiernie obrotów silnika, bowiem może spowodować to przepalenie żarówki kontrolnej.

W prądnicach odejmowanych w całości od silnika (np. w motocyklach M-72 i Junak), działanie prądnicy można sprawdzić po odjęciu jej i połączeniu z akumulatorem 6 V. Masę prądnicy łączy się z jednym zaciskiem, a główny zacisk prądowy — z drugim zaciskiem akumulatora, pamiętając o zgodności biegunów. Jeśli biegun plusowy akumulatora połączony jest z masą motocykla, wówczas masę prądnicy łączymy z tym biegunem. W przeciwnym razie, po założeniu do motocykla prądnica nie wzbudzi się. W prądnicy motocykla M-72 należy ponadto połączyć zacisk uzwojeń wzbudzenia prądnicy na masę. Po takim połączeniu z akumulatorem, jeżeli prądnica jest w dobrym stanie, wirnik jej powinien zacząć obracać się z umiarkowaną prędkością. Jeżeli wirnik nie obraca się, świadczy to o uszkodzeniu prądnicy.

Ostatni ' wreszcie, najprostszy lecz nieco brutalny sposób sprawdzenia działania prądnicy polega na odłączeniu przy regulatorze głównego przewodu prądowego prowadzącego do prądnicy i zwarciu go na moment z masą. Jeżeli prądnica wytwarza prąd, wówczas przy średnich obrotach silnika powinno wystąpić wyraźne iskrzenie pomiędzy przewodem a masą. Należy pamiętać, że próba ta powoduje przepływ bardzo silnego prądu przez uzwojenie wzbudzenia. Nie można jej więc przedłużać, aby nie spalić prądnicy.

Przyczyny nie działania prądnicy mogą być następujące:

—    utrata magnetyzmu szczątkowego i nie wzbudzanie się prądnicy,

—    zanieczyszczenie komutatora,

—    nadmierne zużycie komutatora,

—    nadmierne zużycie lub zawieszenie się szczotek,

—    zwarcie lub spalenie uzwojeń wzbudzenia,

—    zwarcie lub przepalenie uzwojeń komutatora,

—    przerwanie przewodów połączonych ze szczotkotrzymaczem,

—    uszkodzenie izolacji szczotkotrzy-macza.

Magnetyzm szczątkowy można łatwo przywrócić łącząc- na krótką chwilę bieguny naładowanego akumulatora z odpowiednimi biegunami prądnicy. Jeśli prądnica założona jest na motocyklu, łączy się kawałkiem przewodu zaciski przy regulatorze napięcia: doprowadzający prąd do regulatora i odprowadzający prąd od regulatora do akumulatora. Taki sam efekt można uzyskać zwierając na krótki moment styki wyłącznika samoczynnego, lecz z uwagi na możliwość uszkodzenia styków dużym prądem płynącym w chwili ich zwarcia, nie należy tego robić. Opisany wyżej zabieg przeprowadza się przy silniku zatrzymanym lub pracującym na biegu jałowym. Jeżeli parokrotne krótkotrwałe zwarcie prądnicy „na krótko” z akumulatorem nie spowoduje wzbudzenia jej i normalnego wytwarzania prądu, wówczas należy sprawdzić pozostałe elementy prądnicy.

Większość czynności kontrolnych i naprawczych, z wyjątkiem sprawdzenia szczotek i komutatora, wymaga zdjęcia prądnicy. Pierwszą czynnością jest odłączenie przewodów elektrycznych od prądnicy i oznaczenie ich w sposób zapewniający prawidłowe połączenie przy składaniu. Przy prądnicach osadzanych na wale silnika (np. Jawa) odkręca się śruby mocujące obudowę, a następnie podważając ją delikatnie — wysuwa się prądnicę z gniazda w kadłubie silnika. Przy prądnicach wyposażonych w mechanizm samoczynnego przyspieszania zapłonu (np. IŻ, MZ) pierwszą czynnością jest odkręcenie centralnej śruby mocującej oś krzywki przerywacza oraz wyjęcie osi wraz z krzywką i mechanizmem. Dopiero po tym mo-

383