310

310 OBRÓBKA PLASTYCZNA Laboratorium

chcemy aby pr/edmiot po czernieniu był błyszczący, wówczas nic wolno opuścić polerowania. Przedmioty nicpolerowane po czernieniu będą matowe, co jest zresztą niekiedy pożądane, np. w elementach aparatury

optycznej.

Najprostszy sposób czernienia stali, to tzw. czernienie ogniowe. Oczyszczony przedmiot ogrzewa się w piecu lub palnikiem do temperatury ok. 200°C i następnie naciera szmatką umoczoną w oleju roślinnym (np. jadalnym). O wiele trwalsze czernienie uzyskamy, kąpiąc przedmioty przez 30minut w roztworze o składzie: [woda 0,51 + wodorotlenek sodu (NaOII) 400g + azotyn sodowy (NaNOj) 600g]. Przed użyciem, kąpiel tę należy ogrzać do temperatury 140°C, gdyż w tedy stanie się ona płynna.

Aby otrzymać powłoki czarne błyszczące o dużej odporności korozyjnej, należy stosować czernienie w dwóch kąpielach; kąpiel 1: [wodorotlenek sodu (NaOH) 850g + azotan potasu (KNO.O 25g + woda II]. Kąpiel umieszczona w stalowym naczyniu ogrzewa się do I40°C i zanurza w niej materiał na 10 minut. Aby powłokę pogrubić i utrwalić bez płukania przenosimy przedmiot do kąpieli 2: [wodorotlenek sodu (NaOH) IlOOg + azotan potasu (KNOi) 80g + woda II]. 1'emperatura kąpieli I55"C, czas czernienia 35 minut, po czym przedmiot płuczemy wodą, suszymy w trocinach, lekko natłuszczamy oliwą lub wazeliną.

Z kolei czernienie dużych przedmiotów stalowych można też wykonać przez nacieranie suchej powierzchni odpowiednim roztworem: [denaturat 5ml + 10% kwas azotowy (HNO.O 2ml i chlorek żelazawy (FcCL) 7,5g + siarczan miedziowy (C11SO4 ¹ 51LO) 0,5g]. Przedmiot taki musi potem wyschnąć, a następnie poddaje się go działaniu pary wodnej przez 30 minut, po czym płuczemy w wodzie, suszymy i natłuszczamy.

Niebicskogranatowy kolor wyrobom stalowym nadajemy kąpiąc przedmioty przez 30 minut w roztworze: [azotan sodu (NaNOj) lOOg + azotyn sodu (NaN()₂) lOOg + wodorotlenek sodu (NaOH) 750g + woda do objętości IIJ. Roztwór ten do czernienia ogrzewamy do 15()"C.

Brunirowanie jest specjalną odmiana czernienia stali, stosowaną przede wszystkim do wykańczania powierzchni precyzyjnych i drogich wyrobów, np. broni myśliwskiej, pistoletów.

Bardzo starannie wypolerowany, oczyszczony, odtłuszczony i wytrawiony przedmiot płucze się spirytusem denaturowanym, a po wyschnięciu zwilża tamponem umoczonym w roztworze przy zachowaniu szczególnej ostrożności, gdyż chlorek rtęciowy jest silną trucizną: [woda 150ml + kwas solny stężony (HCI) l,5ml t chlorek żelazowy (FcCU) 70g + chlorek żelazawy (FeCh) 10g 1 chlorek rtęciowy (HgCl₂) 2g]. Powierzchnio zwilżać równomiernie, małą ilością roztworu, po czym suszyć przedmiot