324 325 2

Narządy zmysłów. Występują tylko jednokomórkowe wyrostki dotykowe, rozrzucone w naskórku kielicha, najobficiej na ramionach.

Jama ciała jest pseudocelem obszernym, wypełnionym substancją galaretowatą. utkaną komórkami mezenchymatycznymi utrzymującymi stałe położenie. W części galaretowatej występują komórki wolno poruszające się, odpowiadające amebocytom u innych oblericów.

Przewód pokarmowy jest podkowiasto zagięty (ryc. 124B). Otwór gębowy prowadzi do przełyku, który jest prostą rurą, wysłaną nabłonkiem orzę-sionym, schodzącą prawie prostopadle w dół ciała. Przełyk przechodzi w żołądek, najobszerniejszą część układu pokarmowego. Dno żołądka zajmują komórki gęsto orzęsione, a w górnej części — słabiej. Jelito tylne również jest wysłane komórkami orzęsionymi, ma większą średnicę niż przełyk i uchodzi otworem odbytowym na kominkowatym wypukleniu przedsionka. Pokarm, głównie drobny plankton roślinny oraz szczątki organiczne, jest naganiany ramionami do kielicha i przesuwany rzęskami w rowku kielichowym w kierunku otworu gębowego. W układzie pokarmowym jest przesuwany za pomocą rzęsek. Trawienie jest zewnątrz-komórkowe.

Układ wydałniczy. Funkcjonują protonefrydia. Występuje para komórek płomykowych, zlokalizowana nad zwojem nerwowym. Komórki płomykowe są szczególnie małe, tworzą najmniejszy znany u zwierząt układ wydałniczy. Kanaliki komórek płomykowych łączą się we wspólny kanał wydałniczy uchodzący otworem do jamy ograniczonej ścianą kielicha.

Układ rozrodczy. Większość gatunków jest hermafrodytyczna, gatunki rozdzielnopłciowe są nieliczne. Gonady parzyste i uchodzą krótkimi przewodami wyprowadzającymi gamety do jamy ograniczonej przez przedsionek.

ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ

Plemniki wydostają się do wody i stąd dostają się do żeńskiego układu rozrodczego. Zapłodnienie zachodzi w jajowodach lub w jajnikach. Jaja są pokryte lepką wydzieliną. Po opuszczeniu układu rozrodczego, przyczepiają się organizmu macierzystego we wgłębieniu przedsionka, w okolicy otworu odbytowego, gdzie wyrastają fałdy, z których powstaje komora lęgowa. W komorze zachodzi odżywianie rozwijających się zarodków, wydzielinami bogatymi w białka, produkowanymi przez komórki gruczołowe fałdów.

Bruzdkowanie jest całkowite, nierównomierne, zbliżone do spiralnego. Powstaje celoblastula. Gastrulacja zachodzi przez wpuklenie. W okresie or-ganogenezy, u większości gatunków, powstaje orzęsiona larwa podobna do trochofory (ryc. 124C, D), larwy typowej dla pierścienic. Larwa ma na szczycie pęk witek, pas rzęsek na brzegu ciała i orzęsioną stronę brzuszną. Pomiędzy rzęskami brzeżnymi i brzusznymi występuje otwór gębowy. Larwa różni się od trochofory posiadaniem narządu zmysłowego, zwanego gębowym oraz występowaniem podprzełykowego zwoju nerwowego. Po krótkim wolnym trybie życia larwa osadza się na podłożu stroną brzuszną albo przednią częścią ciała, obraca się o ok. 180°, w wyniku czego zwój nerwowy ostatecznie zostaje zlokalizowany nad przewodem pokarmowym.

Kielichowate mają także zdolność do rozrodu bezpłciowego przez pączkowanie. Pączki mogą powstawać u postaci dojrzałych zarówno na kielichu, jak i na styliku. Pączki, po powstaniu u form żyjących samotnie odrywają się, a u kolonijnych mogą się także odrywać, albo mogą pozostawać i zwiększać liczebność osobników w koloniach. U niektórych gatunków powstają pączki wewnątrz larw. Pączki wewnątrzlarwalne rozrywają organizm macierzysty, powodując jego obumarcie, wydostają się do wody i rozwijają w postacie dojrzałe. U bardzo nielicznych gatunków w larwach powstają postacie zdolne do rozrodu płciowego, z gonadami wypełnionymi komórkami rozrodczymi.

REGENERACJA I AUTOTOMIA

Kielichowate mają duże zdolności do regeneracji. Przy podrażnieniu mogą odrzucać i regenerować kielich (autotomia). Autotomia służy także do odnawiania kolonii. Z chwilą zakończenia rozrodu płciowego kielich zostaje odrzucony, regeneruje nowy, zdolny do dalszego rozrodu. Gatunki słodkowodne przed zimą odrzucają kielichy, a styliki w stanie anabiozy mogą przetrwać zimę i na wiosną regenerują nowe kielichy.

SYSTEMATYKA

Kielichowate rozdziela się na 4 rzędy, głównie w zależności od budowy stylika i trybu życia.

Rząd: Loxosomatida

Stylik nie oddzielony od kielicha przegrodą łącznotkankową. Gatunki żyjące samotnie, morskie.

Rząd: Loxokalypolida

Stylik nie oddzielony od kielicha przegrodą łącznotkankową. Gatunki kolonijne, morskie.

Rząd: Pedicellida

Stylik oddzielony przegrodą łącznotkankową od kielicha. Gatunki kolonijne, morskie.

Rząd: Barentsiida

Stylik oddzielony od kielicha niekompletną przegrodą łącznotkankową. Gatunki kolonijne morskie i słodkowodne.

Urnatella gracUis występuje w wodach słodkich.

325