324 325

Mapy tematyczne

kierunki użytkowania

Ryc. 97. Szczegółowe zdjęcie użytkowania ziemi 1:25 000 (fragment arkusza M-34-54-C-a Chroberz I fragment legendy. Instytut Geografii PAN 1964)

Za twórcę kartowania użytkowania ziemi uważa się angielskiego geografa Laurencca Dudleya Stampa (1899-1966), który w latach 1930-1947 wydal 166 arkuszy mapy w skali 1:63 360. pokrywających w większości wyspy brytyjskie- W Polsce prace wzorowane na zajęciu brytyjskim zapoczątkował Kazimierz Dziewoński (1910-1994), a kontynuował i rozwinął Jerzy Kostrowicki (1916-2002) w ramach prac Instytutu Geografii PAN. Badania prowadzono w terenie, kartując użytkowanie ziemi według systematycznie poprawianych instrukcji, z których ostatnia ukazała się w 1962 r. Kartowanie polegało nie tylko na oznaczeniu użytków na mapie 1 -.25 000, ale także na zebraniu w urzędach gminnych i bezpośrednio od rolników informacji dotyczących np. rozdrobnienia gospodarstw, ptodozmianu, pogłowia zwierząt hodowlanych, kośnościląk. Na podstawie informacji zebranych w terenie opracowywano mapę. Na mapie stosuje się speęjalny system oznaczeń prezentujący kierunki użytkowania, obsadę inwentarza na 100 ha użytków rolnych, sposób zmianowania, rozdrobnienie gruntów i gospodarstw. Te dane przedstawiono w odniesieniu do podstawowych jednostek administracyjno-własnościowych, tzn. wsi, istniejących wówczas gospodarstw państwowych i spółdzielni produkcyjnych (ryc. 9.7).

Oprócz Instytutu Geografii PAN kartowaniem zajmowały się także ośrodki uniwersyteckie w ramach ćwiczeń wakacyjnych - ocenia się, że do 1970 r. skartowano około 5% powierzchni kraju. Były to ówczesne województwa: białostockie oraz częściowo warszawskie, gdańskie, bydgoskie, rzeszowskie i kieleckie oraz okolice większych miast. Kartowanie prowadzono również za granicą według anglojęzycznej wersji instrukcji. Wydrukowano jednak tylko dwa arkusze demonstracyjne, w 1956 r. arkusz Nieborów i w 1962 r. arkusz Chroberz. którego fragment jako wklejka został dołączony do artykułu o mapach użytkowania ziemi w Polsce (W. Jankowski 1972).

Na pewne wyobrażenie o zakresie treści kartowania użytkowania ziemi pozwala mapa Rolnicze użytkowanie ziemi w Warszawie i okolicy w skali 1:100 000, zamieszczona w Atlasie Warszawy z 1975 r. (arkusz 14).

9.4. UŻYTKOWANIE MAP TEMATYCZNYCH

W ostatnich dziesięcioleciach nastąpił szybki rozwój kartografii tematycznej. Lawinowo rośnie liczba map ilustrujących coraz więcej zagadnień przyrodniczych, gospodarczych i społecznych. Mapy, wchodzące nąjczęścięj w skład atlasów regionalnych, tematycznych i szkolny cli, są przeznaczone dla różnych grup użytkowników. Mogą być pomocne w realizowaniu rozmaitych zadań praktycznych, dydaktycznych i naukowych. Sięgamy po nie, gdy planujemy wycieczką pieszą, rowerową, kajakową lub podróż samochodem. Map używa się do sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego ora/, przy budowie urządzeń technicznych. Stanowią niezastąpioną pomoc na każdym poziomie nauczania geografii, geologu i historii. Są najlepszym narzędziem badań naukowych, poświęconych zjawiskom i procesom o charakterze przestrzennym.

325