342,343

Teorie llltfl

Różnica krytyczna jako różnica polityczna

Dwie fazy post-strukturalizmu

Programy pozytywne po po-strukturalizmie I fazy - zwrot kulturowy

342

7.    Natomiast przeciwnicy takiego rozróżnienia krytyku ji| jr|fl|^B^ gumentując, że w rozmaitych dokonaniach krytycznyi li pn|^F_ obydwa te aspekty były zawsze nierozdzielne, motyw,u |u lityczne od samego początku przyświecały wszelkim

ców, a zwłaszcza Derridzie i „klasycznym”dekonstruki |"nlf^^H skim. Co więcej, twierdzą oni, że to właśnie owa „klawi /t

-    najbardziej oskarżana o tekstualny narcyzm i polityi zny

-    umożliwiła gruntowne przeobrażenia w amerykańskiej turze, dające się najtrafniej wyrazić przez tytuły dwóch skiej dekonstrukcjonistki - uczennicy Derridy - BttrhtU 1 jitkf ście od „różnicy krytycznej” do „świata różnic”"".

8.    Inna próba periodyzacji poststrukturałizmu rozróżnia 1 4 tu, choć nieco inne są w tym wypadku względy pr/ctuułM^^P działem. Wymienia się tutaj najczęściej:

-Fazę I (zwaną także „negatywną” lub „krytyczną") | u W

więcej na lata 1966—1985.

W fazie tej, związanej głównie z dekonstrukcją |m z „klasycznym” dekonstrukcjonizmem amerykan',kim ■ łyz Yale (Paul de Man,Joseph Hillis Miller, Bathuni^r że z myślą „późnego” Barthes’a i Foucaulta - domłiif oraz postawy polemiczno-krytyczne. Przebiegała nimf znakiem krytyki strukturalizmu oraz całego imwoflł matu naukowej wiedzy o literaturze (obiektywnej, atlM wersalnej, posługującej się neutralnym metajęzyki^* przyniósł strukturalizm. O ile jednak w początkowy* na plan pierwszy wysunęła się krytyka teorii litcrunj^B le jej okres końcowy, lata 1982-1985,3 zwłaszcza i przeciw Teorii” tocząca się w Stanach Zjcduorzofl^F sopisma „Critical Inquiry”‘³‘, zwrócił uwagę nu strukturalistycznej krytyki teorii literatury: to znui /y I terpretacji, a przede wszystkim nakładanych prJItl ograniczających swobodę praktyk interpretowaniu IM -Fazę 11 (określaną tez „pozytywną") po 1 9 8 W tej fazie, nazwanej także czasem post-pnHi*,ttukli|| początek wyznaczył zmierzch „klasycznego" dc koni® rykańskiego), przeważały tendencje do wyprau >

gramów i poszerzania obszarów h.ulawi z\ 1 li lun....... k|

ralizmu metodologicznego. Krytyka nowoczesnego motj^H

"" Zagadnienia tc omawiałam w pracy W itronf polityki. (Krą/tihhit /> „Kuch l.itrracki" 1995,7.. 2.

/oh. H. Johnson, Th* CriticulDijfirttn*: Ettayt in tht Conf*mfwiiry M llmorr iijKo.I h/*m, A MirMof I)i//frftir*, Italllmorr l.omloii n|Hy

U literatury w pierwszym okresie poststrukturalizmu uświadomiła Blrzebę głębokiej przemiany refleksji teoretycznoliterackiej - przede nryHtkim konieczność rezygnacji z idei teorii systemowej, całościowej, Hftlw.tsalnej (niezróżnicowanej historycznie i kulturowo), obiektywnej ■ iini.momicznej (oddzielonej od wpływów etyki i polityki). W drugiej ^■It' poststrukturalizmu wyraźną przewagę zdobyły więc tendencje lit' /u. .-polityczne, a także historycystyczne, kulturalistyczne, interteks-■liilur, ncopragmatystyczne, feministyczne itp. Zaowocowały one mięły Innymi rozkwitem tak zwanej krytyki genderowej (badań nad spo-|ⁱ*iiii kulturowymi determinacjami płci), a także tak zwanej krytyki ■faji./. iści (zwłaszcza etnicznych, rasowych, a także płciowych oraz sek-łnycli itp.) oraz krytyki queerowej. Na plan pierwszy wysunęły się tu-ivli li iść i różnorodność praktyk czytania. Coraz częściej mówi się tak-Bccnie o głębokiej reorientacji refleksji teoretycznoliterackiej w stro-Iftilluniwej teorii literatury'³¹.

Włźnirjszc konsekwencje poststrukturahzmu należy więc uznać odpili) >

ule I gruntowną rewizję założeń strukturalizmu w wiedzy o lite-ł|r i całego tradycyjnego modelu literaturoznawstwa oraz nowoczes-Luu i adygmatu wiedzy tworzącego ich fundamenty, yir 11 zmianę modelu wiedzy o literaturze; w szczególności zaś: «iiu iv z tworzenia „mocnej” (systemowej, ogólnej, uniwersalnej, Jtywii. j, całościowej itp.) i autonomicznej teorii / nauki o literatu-§ w zamian - zwrot ku praktykom interpretacji otwartym na wpłynę i polityczne oraz nowe konteksty (kulturowe, etniczne, raso-Mowc. seksualne itp.), oraz rezygnację z tworzenia metajęzyków li w wiedzy o literaturze („literackość”i narracyjność dyskur-^■Wczi 1111 i t e rac ki ego).

1111< j rzecz ujmując, wiedza o literaturze po przełomie poststruk-nnyin w dużym stopniu zrezygnowała z fundamentalizmu po-■K) 1 csencjalizmu, a więc także z tworzenia schematów o cha-

hf sysi......wyni, na korzyść tendencji pragmatystycznych, plura-

fiyi li i lut. u ycystycznych. Obecnie najczęściej przyjmuje się, że Itu |■ . iniktiiialistycznej krytyki tradycyjnego (nowoczesnego) łwlfl/y o literaturze teoria literatury przyjęła postać teorii kultu-/Ii./Ilicowanego uniwersum dyskursów kulturowych wspomaga-łfiikiyl i interpretacji literatury.

MII l i! i .

Najważniejsze

konsekwencje

poststruktura

lizmu

Tooria

kulturowa

/nniiilii n/crzcj (iinńwiiimi dulcj • kv /nt> Ftminlr.tn, (Irmin I i/urrr, Prtt% m, l\nikulanhilum ora/ Htuhinlu ku/lumwr