450,451

450 Teorie lito miny I

450 Teorie lito miny I

„Uplciowienie"

człowieka

Krytyka

dyskursów

ostatecznie do zatarcia różnic płciowych między kobietami i myi a w dalszej konsekwencji - do zniwelowania kobiecej odrębnom i |w zdaniem Cornell - autorki pracy pod tytułem Transformatiom gination andSexualDifference“ - to właśnie w „upłciowiemu" ( ka tkwią wielorakie możliwości wyrażania życia, a zwłaszcza bontu i czeń cielesności i seksualności. Z drugiej strony jednak - mniej ku lat dziewięćdziesiątych zaczęto rezygnować z ostrego pr/ntlf^H kategorii płci biologicznej i płci społeczno-kulturowej, coraz jąc założenie, że i jedna, i druga ma charakter konstrukcji kullum® również poddawać krytyce dyskursy, które posługują się pojęcie 111 p|(H nej, zarzucając im dążenie do utrwalenia przekonań o istnieniu > '• nego i nieodwołalnego w naturze ludzkiej, a zatem - ogranic/tiul# V nego rozwoju jednostki.

Badania genderowe [Gender Studies)

Badania genderowe i badania kobiece

Rozwijające się od początku lat siedemdziesiątych badania gcnilto' Studies) stopniowo zaczęły się pojawiać niemal we wszystkich dytfl manistycznych - także na gruncie wiedzy o literaturze i krytyki limrfl żym stopniu skorzystały one z doświadczeń badań kobiecych (łfl zajmujących się gromadzeniem, poszerzaniem i uzupełnianiem m jach i osiągnięciach kobiet w historii i kulturze, oraz z rozmuityf tyki feministycznej.

Różnica

pomiędzy

obydwoma

nurtami

Badania genderowe pojawiły się na gruncie feminizmu ul ula ministki właśnie przyczyniły się do upowszechnienia kategoff kursie humanistycznym i uczyniły z niej narzędzie analiz", NI® nak, że chronologicznie wcześniejsze badania kobiece czy lu vtyf na to to samo co badania genderowe. Najważniejsza różnii i ml' kobiecymi i badaniami genderowymi tkwi w podstawowy* li kat mowanych przez oba nurty. W wypadku badań kobiecych i lu yf nej są to pojęcia „kobiety”, „kobiecości” lub specyficznego „dnćr biecego”, którego przejawy w literaturze, kulturze, spotn legają wnikliwym badaniom, analizom i opisom". Gdy zal (flŁ genderowe, najważniejszym terminem staje się właśnie „pleć rowa” i jej funkcjonowanie w tych wszystkich wyminil<mj)|B szarach. Badania genderowe zmieniają też gruntownie /akrat ■

New

“ D.Comcll, Transformatiom: Recollective Imagination and Sexual I )ltlnr*lt don 1993.

" Zob. ważną dla tej problematyki pracę II Choluj, Woinriin Studlci a I Po przełomie. Przełom wieku w kulturze kultura na przełomie wiekOW, lińska, A. Skrendo, Szczecin jooi . Na temat badań kotlin ych t mit ni f

'* r ' Zob. Feminizm.

451

ftttfar i (jueer

hjł/iijc się tu przede wszystkim konsekwencje wynikające z przypisy-yuiówno kobietom, jak i mężczyznom określonych (zazwyczaj Kłowych) ról w przestrzeni społeczno-kulturowej. Baczniejszą uwagę jllę również na dyskursy płci¹⁵ (retoryczne wytwarzanie różnic płcio-B tuk ze na ich ideologiczne uwikłania i uwarunkowania. Bardzo istot-I również pytania o sposoby formowania się tożsamości płciowej i o spo-* realizowania się w życiu człowieka. Podobnie jednak jak badania ko-■ I badania genderowe korzystają z osiągnięć i inspiracji wielu dyscyplin ■lyi /uych, a także z szerokiego zaplecza filozoficznego związanego TBC / ('.ilością.

m r<>/1 lica polega również na tym, że badania genderowe nie skupiają się W u w ostatnich latach - wyłącznie na problemach jednej płci. Dyskurs ■UW.my wokół kategorii gender początkowo również (podobnie jak dys-ptlI"tyczny) nastawiony był na rewizjonizm i odsłanianie mechanizmów TU i władzy związanych z uznawaniem gender męskiego za tożsamość folą" Zmierzał także do ujawniania stereotypów kulturowych związa-Hycypiic pojmowanymi rolami kobiet w przestrzeni społecznej. I rów-Mhi.i genderowe nie ustrzegły się podobnego jak w badaniach femini-n i/olacjonizmu i skłonności do uznawania za wyłączny przedmiot ana-|< iltic) (żeńskiej) płci społeczno-kulturowej. Mocne podkreślanie różnic {li powodowało podtrzymywanie tradycyjnego dualizmu albo też budo-nvyi h opozycji-hierarchii w miejsce starych¹⁷. Badaczkom genderowym |() zarówno zamykanie się w „getcie” jednej roli płciowej, jak i brak do-

Iiwagi dla problematyki etnicznej, rasowej, problemów związanych i nrksualną itp. Na fali tych krytyk, już w latach osiemdziesiątych, na i lyl.tńskich badań genderowych zaczęła się coraz częściej pojawiać I.n tożsamości męskiej, stereotypów męskości i męskich ról w kultu-m y f i k i literatury pisanej przez mężczyzn. W ostatnich latach teorie iKttgadnicniach męskiej płci społeczno-kulturowej i kategorii męsko-|ą coraz bardziej zaznaczać swoją obecność, a nawet wyodrębniają się f mu t badań genderowych¹⁸.

pele się na problemy obu płci jest, zwłaszcza obecnie, bardzo istot-Utulali genderowych w stosunku do badań kobiecych i badania gen l.ają d/.ięki temu wspomnianych ograniczeń właściwych niektórym li minizrnu. Jeśli za podstawową kategorię przyjmuje się właśnie

Hi lnu wypadku osobna kategoria genderlcktu, wprowadzona przez ję/.ykoznaw | Mobln Isikoff (Language atu! Womam Place, New York 11/75), która prześledziła za Ul pomiędzy zróżnicowaniem językowym i społecznymi konstrukcjami tożsamości

li

| . ■ I 1 • ■ 1 • ■. I• o ......ulu odwoływali siy bard/o i/ęsto do prai ('bodoiow

■gnliiii mocno wypowiadały się przeciwko takiej skłonności wspomniane feministki ^■Wsi" l i li ■ • • • 111 piiimwis-/raną, np. Kristeva. ni do tego rozdziału.

Analiza

genderowa

Rewizja tr*d] cyjnego dual zmu płciowe

Getto Jednej płciowej

Toitarność

męska