482 483 2

kowo słabo wykształcone; na odnóżach tułowiowych gałęzie zewnętrzne Samice nie noszą jaj. U samców nie występują gonopody. Z jaja, jako pierwsze stadia larwalne, wylęgają się naupliusy, w dalszym rozwoju metanaupliusy, albo przedżywiki. Morskie.

Penaeus setiferus o ciele smukłym, ok. 18 cm długim, o dużych oczach słupkowych, występuje masowo u wschodnich wybrzeży USA. Poławiany, ok.

100000 ton rocznie.

Podrząd: Pleocyemata

Skrzela w postaci nieporozgałęzianych wyrostków lub liściaste. Odwłok różnie wykształcony. Ciało bocznie lub grzbieto-brzusznie spłaszczone. Szczypce duże. Osobniki dojrzałe chodzą lub pełzają. Zarówno chodzące, jak i pełzające mogą okresowo pływać, dzięki uderzeniom płetwy odwłokowej (rozpłaszczone uropo-dy i telson). Samice noszą jaja. Z jaj, u form wodnych, jako pierwsze stadia wylęgają się żywiki, u lądowych nie występują larwy wolne. Morskie, słodkowodne. ziemnowodne, lądowe, nieliczne komensale i pasożyty. Podrząd rozdziela się na 6 sekcji, w zależności od wykształcenia skrzeli, szczękonóży i odwłoka.

Sekc|a: Stenopodidea

Pojedyncze skrzele z trzema nieporozgałęzianymi wyrostkami. Ciało spłaszczone grzbieto-brzusznie. Pływają. Morskie.

Spongicola venusta. do 2,2 cm długa, żyje parami w spongocelu gąbek.

Sekcja: Caridea

Skrzela liściaste. Ciało spłaszczone grzbieto-brzusznie. Głowotułów mniej lub bardziej cylindryczny. Szczypce słabo wykształcone. Pływają. Morskie i słodkowodne.

Alpheus californiensis żyje w rurowatych domkach, gwałtownie z nich wypływa; poluje na ryby.

Gameta właściwa — Crangon crangon, może przystosowywać ubarwienie ciała do podłoża. W morzach pełnosłonych do 9, w Bałtyku do 5 cm długa. Jadalna. W południowych płyciznach Morza Północnego łowiona w ilości ok. 40000 ton rocznie.

Krewetka nakrapiana — Palaemon adspersa dorasta w Bałtyku do 5 cm. w Morzu Północnym do 10. Żeruje na płyciznach wśród roślinności wodnej Jadalna.

Sekcja: Astacidea

Szczypce potężne. Odwłok dobrze wykształcony. Uropody i telson du Morskie i słodkowodne.

Homar europejski — Homarus gańimarus ma potężne szczypce na pierwszej parze odnóży tułowia i mniejsze na dwu dalszych. Żyje u wybrzeży Europy, aż po Morze Czarne. Jadalny. Samice do 40, samce do 65 cm. waga do 11 kg Poławiany głównie wokół wysp brytyjskich.

Rak rzeczny — Astaeus ustacus, do 25 cm długi, żyje w rzekach wolno płynących, potokach, jeziorach, stawach. Wszystkożemy, żeruje nocą. Ginący, nie znosi zanieczyszczenia wód. Okresowo niszczony przez dżumę raczą (chorobę wywoływaną przez grzyba). Jadalny.

Rak stawowy — Astaeus leptodactylus ma ciało bardziej smukłe niż poprzedni gatunek. Oba gatunki konkurują ze sobą, nie występują w tych samych zbiornikach wodnych.

Rak strumieniowy — Astaeus torrentium żyje w zimnych wodach górskich. Sudety, Europa Południowa.

Rak pręgowany — Orconectes limosus sprowadzony do Europy z końcem ubiegłego stulecia, odporny na dżumę raczą, wypiera raka rzecznego, a jest mniejszy i mniej wartościowy gospodarczo.

Sekcja: Pallnura

Szczypce słabo rozwinięte lub brak. Odwłok dobrze rozwinięty. Długi szeroki wachlarz odwłokowy, złożony z rozpłaszczonych uropodów i telsonu. Pancerz silnie zwapniały z kolcami. Morskie, subtropikalne i tropikalne, żyją głównie w strefach płytkich, część głębinowa.

Polychles typhlops, głębinowy, do 2000 m; ślepy, żyje w mule. Ocean Atlantycki, Morze Śródziemne.

Langusta zwyczajna — Palinurus tulgaris (fot. 11) nie ma szczypiec, do 45 cm długa, do 8 kg wagi. Ocean Atlantycki, żyje także u wybrzeży Europy, głównie w Morzu Śródziemnym. Jadalna. Przysmak.

, Sekcja: miernoodwłokowe — Anomura Synonim: miękkoodwlokowe

Odwłok częściowo zredukowany, miękki, zagięty na stronę brzuszną, u niektórych gatunków asymetryczny. Szczypce duże, u niektórych gatunków asymetryczne, dalsze szczękonóża o znaczeniu lokomocyjnym. Płetwa odwłokowa zredukowana. Morskie, niektóre wychodzą na ląd.

Thalassima anomala grzebie nory w strefie namorzynów wysp Oceanu Indyjskiego i Spokojnego.

Pustelnik bernardyn — Eupagurus bernhardus (ryc. 182A) występuje w morzach europejskich, spotykany w Bałtyku. Żyje w pustych muszlach po ślimakach, ukrywając odwłok. Poruszając się wlecze muszlę za sobą. W głębinach współżyje z ukwiałem Hydractina eehinata, którego nosi na muszli lub na grzbiecie, w strefach płytszych nie nosi ukwiała. W muszli często występuje wieloszczet Nereis fucata żywiący się resztkami pokarmu skorupiaka.

483