494

Poziomka pospolita — Przestąp biały 485

52. Przestęp biały — Bryonia alba L.

Rodzina: Dyniowate — Cucurbitaćeae • Roślina trująca!

Rys. 136. Przestęp biały (Bryonia alba):

a — korzeń; h — część kwitnącego pędu: c — was czepny; d — owoce (jagody)

Jest to bylina o łodydze pnącej, do 4 m długości, silnie rozgałęzionej, zaopatrzonej w wąsy czepne. Liście ogonkowe, blaszki kształtu sercowate-go, pięeiowrębne, kwiaty drobne zielonawobiałe. Kwitnie w czerwcu i lip— cu. Owoc stanowi trująca czarna jagoda wielkości grochu. Przestęp ma charakterystyczny gruby i mięsisty korzeń, średnicy do 6 cm. Jest to' roślina u nas zdziczała, lecz już zadomowiona. Spotykana w zaroślach, po przychaciach; niekiedy bywa sadzona w o-grodach dla okrycia płotów.

Surowiec. Surowcem jest korzeń przestępu białego — Rx Bryoniae. Korzeń dla ułatwienia suszenia jest pocięty w poprzek na kawałki. Ususzony surowiec stanowią płaskie, okrągławe kawałki korzeni barwy szarawej. Na każdym kawałku widoczne są koncentrycznie ułożone pierścienie. Smak ma nieprzyjemnie gorzki; zapachu brak. Surowiec zawiera jako ciała czynne: gorycze o budowie glukozydowej bryoninę i bryonidynę, krystaliczną żywicę, ślady olejku i alkaloidów, gumy, woski i cukry.

Surowiec nie może być sczerniały. Zbierać na zamówienie.

Zastosowanie. Korzeń przestępu wykazuje silne działanie, lecz nie jest trujący. Stosuje się go jako lek silnie przeczyszczający, poza tym jako środek wymiotny i moczopędny.

Zbiór korzeni wykonuje się wczesną wiosną lub jesienią za pomocą łopatek. Należy uważać, aby korzeni nie kaleczyć. Po otrzepaniu z ziemi i odcięciu części nadziemnych, usuwa się drobne boczne korzenie i nie myjąc oczyszcza się gruby korzeń szmatką, po czym tnie się nożem nierdzewnym w poprzek na okrągłe kawałki. Suszy się w suszarni ogrzewanej do 45°. Ususzone korzenie pakuje się do toreb lub worków i przechowuje w dziale surowców silnie działających.