50 51 3

kresie przylegania płuc do ściany klatki piersiowej może zależeć także od zwiotczenia (relaxaiio) tkanki płucnej, zatem od zmniejszenia w płucu ilości powietrza.

Że jama może wywołać odgłos opukowy bębenkowy, o tym łatwo się przekonać, opukując policzek po nabraniu miernej ilości powietrza do jamy ustnej.

Jama, bez względu na to, czy jest to jama w płucu, czy jest to żołądek albo pętla jelitowa, zawierająca powietrze, daje przy opukiwaniu odgłos opukowy bębenkowy, zależny od drgań powietrza. Do powstania odgłosu bębenkowego niezbędne jest jednak prócz tego, by jama, bez względu na to czy jest ona otwarta czy zamknięta:

1)    zawierała powietrze pod stosunkowo niewielkim ciśnieniem;

2)    była odpowiednio duża; bardzo duże i bardzo małe jamy nie powodują odgłosu bębenkowego;

3)    leżała powierzchownie;

4)    nie była otoczona zbyt naciekłą tkanką, która mogłaby spowodować przytłumienie odgłosu.

Odgłos opukowy bębenkowy, zależny od rozluźnienia tkanki płucnej, omówię w rozdziale o badaniu opukiwaniem narządu oddechowego.

Jeżeli jama powietrzna, bez względu na to czy jest ona zamknięta, czy też otwarta, zawiera powietrze pod większym ciśnieniem, wskutek czego opukiwanie wywołuje interferencję fal powietrza odbijających się od ściany jamy, to powstaje odgłos opukowy metaliczny. Naśladuje się go uderzając blaszką metaliczną. W odróżnieniu od odgłosu bębenkowego odgłos opukowy metaliczny słychać nie tylko podczas uderzenia, ale i przez pewien czas po nim.

Do powstania odgłosu metalicznego, prócz powietrzności jamy, niezbędne są jeszcze inne warunki, po części takie same jak dla odgłosu bębenkowego, mianowicie:

1)    jama musi mieć dostateczne rozmiary, a więc musi być co najmniej wielkości pięści;

2)    jama musi znajdować się powierzchownie;

3)    ściany jamy muszą być dostatecznie gładkie i napięte w tym stopniu, by fale powietrza powstające w niej podczas opukiwania odbijały się od nich regularnie;

4)    jeżeli jama jest otwarta, to otwór musi być znacznie mniejszy niż średnica jamy.

Obecność otworu w jamie nie stanowi niezbędnego warunku do powstawania odgłosu opukowego metalicznego, czyni go natomiast wyraźniejszym.

Jak widać, charakter odgłosu opukowego w obrębie jamy zależy w dużej mierze od stopnia prężności zawartego w niej powietrza: zwiększając ją stopniowo otrzymujemy początkowo odgłos bębenkowy, który następnie przechodzi w metaliczny i wreszcie w stłumiony.

Odgłos opukowy metaliczny nie udziela się na daleką przestrzeń. Toteż przy zwykłym opukiwaniu, przy którym ucho badającego znajduje się w pewnej odległości od miejsca opukiwanego, przeważnie odgłosu tego nie słychać.

SO

Metodę osłuchiwania zawdzięczamy wybitnemu klinicyście francuskiemu Laennecowi, który ją ogłosił w 1819 r. w gruntownym dziele pt. „Traitł de 1'auscultation midiate et des maladies des poumons et du coeur Osłuchiwania chorych dokonuje się obecnie powszechnie przy użyciu słuchawki dwuusznej (fonendoskopu), w której część uszną łączy z odbiornikiem pojedynczy dren poliwinylowy o długości około 300 mm, zapewniający nie tłumione przenoszenie dość szerokiego pasma częstotliwości, a jednocześnie dogodne osłuchiwanie chorych w każdym ułożeniu. Część odbiorcza składa się z szerszej i płaskiej muszli z membraną oraz z węższego i pogłębionego lejka. Metalowe części uszne mogą być zakończone oliwkami z bardzo miękkiej gumy, dopasowującej się do zewnętrznych przewodów słuchowych.

Ryc. 1. Słuchawka dwuuszna.

Współczesna słuchawka nie wzmacnia objawów oshichowych, ogranicza natomiast w bardzo znacznym stopniu straty akustyczne, możliwe przy posługiwaniu się innymi sposobami badania, np. stetoskopem lub bezpośrednio uchem. Stanowi to istotną korzyść, ponieważ wysłuchiwane u chorych zjawiska akustyczne są stosunkowo ciche. Słuchawka może jednocześnie służyć jako filtr wysłuchiwanych szmerów. Muszla z membraną, odpowiednio dociśnięta w miejscu badanym, preferuje odbiór szmerów wyższych częstotliwości, a lekko przyłożony lejek ułatwia przewodzenie dźwięków niższych. Napięta silnym uciskiem lejka skóra może jednak stwarzać warunki membrany, ograniczając lub eliminując efekty filtru. Dostępne obecnie miękkie gumowe osłony brzegów obu części odbiorczych pozwalają na odpowiednie ich dociśnięcie w miejscu badania bez wywoływania u chorych przykrych odczuć.

Metodę osłuchiwania stosuje się głównie przy badaniu klatki piersiowej.

51