514 515 2

odwłoka. Ściany tchawek mają spiralne wzmocnienia. Narządami wydalnicz mi są gruczoły biodrowe, uchodzące na biodrach 3 pary odnóży krocznyc Zaleszczotki odżywiają się drobnymi owadami i roztoczami, podobnie ja pająki.

Samce niektórych gatunków produkują spermatofory. Jaja rozwijają si w błoniastych woreczkach lęgowych, powstałych z wydzielin układu rozrod czego samicy przyczepionych do otworów płciowych. Larwy mają narząd ssące, którymi pobierają płyn odżywczy, produkowany przez jajniki i wy dzielany do woreczków lęgowych. Larwy opuszczają woreczki po drugin linieniu, a ich narządy ssące degenerują.

Neobisium muscorum żyje w lasach Europy.

Zaleszczotek książkowy — Chelifer cancroides jest kosmopolityczny, występuje m. in. w starych książkach, poluje na gryzki.

Rząd: solpugi — So/puga

Solpugi zamieszkują pustynie oraz stepy subtropikalne i tropikalne, z wyjątkiem Australii. Występują w ziemi, pod kamieniami, w szczelinach skał. Znaczna większość prowadzi dzienny tryb życia, polując na stawonogi. Są drapieżne i bardzo żarłoczne, część jest wszystkożerna. Biegają bardzo szybko. Ok. 900 gatunków.

Postacie dojrzałe są od 8 — 70 mm długie. Budową znacznie odbiegają od reszty rzędów pajęczaków. Ciało dojrzałych solpug jest gęsto pokryte długimi włosami oskórkowymi (ryc. 196A). Głowotułów jest podzielony przewężeniem na część przednią większą i tylną. Część tylna wykazuje ślady segmentacji

Ryc. 196. Pajęczaki. A — solpuga Galeodes sp., B — kosarz Phalangium sp.

(cecha prymitywna). Części te u gatunków zagrzebujących się w ziemi są połączone stawowato. Charakterystyczną cechą solpug jest wykształcenie chelicerów. Są one duże, masywne, wystają przed głowotułów i ustawione są horyzontalnie. Wykształcone są w szczypce służące do obrony, do zdobywania i rozdrabniania pokarmu, do grzebania, wydawania dźwięków, a u samców ponadto do przenoszenia pakietów plemników do otworu płciowego samicy. Pedipalpy pomagają przy zdobywaniu pokarmu, ale i służą do chodzenia (mogą też mieć na końcu przylgi) i jako narządy dotyku. Pierwsza para odnóży lokomocyjnych funkcjonuje jako narząd dotyku, u części gatunków jest mniejsza w porównaniu z resztą odnóży. Dalsze 3 pary odnóży lokomocyjnych zaopatrzone są w podwójne pazury oraz przylgi. Na biodrach i krętarzach ostatniej pary odnóży osadzone są narządy zmysłowe, młoteczki. Występują na danym odnóżu w liczbie 5 par, a każdy składa się ze ze stylika i wachlarza. W wachlarzach nerwy rozplatają się promieniście. Młoteczki ocierając się o podłoże informują o jego jakości. Odwłok jest duży, szeroki, wyraźnie segmentowany, złożony z 11 segmentów. Pierwszy segment jest silnie zredukowany.

Część brzuszna układu nerwowego jest silnie skoncentrowana. Solpugi mają oczka środkowe i szczątkowe oczka boczne. Oczka środkowe mają soczewki i ciała szkliste. Włosy, u niektórych gatunków do 3 cm długie, mają znaczenie dotykowe. Układ oddechowy jest bardzo rozwinięty. Solpugi oddychają tchawkami, zbudowanymi podobnie jak u owadów. Tchawki połączone są w podwójne pnie, silnie porozgałęziane, dochodzące do wszystkich tkanek ciała. Ściany tchawek wzmocnione są spiralnymi zgrubieniami. Jedna para przedtchlinek zlokalizowana jest na głowotułowiu, a dwie na odwłoku. U niektórych gatunków na 5 stemicie odwłoka występuje dodatkowa, nieparzysta stigma. Układ naczyń krwionośnych jest uproszczony, serce jest krótkie. Narządami wydalniczymi są para cewek Malpighiego i para gruczołów biodrowych.

Solpugi są jajorodne. Rozwój wprost.

Solpuga flauescens występuje w północnej Afryce.

Rząd: kosarze — Opilionida

Synonim: labuńce — Phalangida

Kosarze żyją głównie w strefach sub- i tropikalnych. Ok. 5000 gatunków; kilkaset występuje w strefach umiarkowanych (w Polsce 31). Żyją w siedliskach wilgotnych, kilka gatunków jest synantropijnych. W Polsce, przeważnie występują w ściółce leśnej. Większość prowadzi nocny tryb życia. Odżywiają się pajęczakami i owadami, głównie martwymi oraz materią organiczną. Mogą pobierać pokarm w całości, jak i nadtrawiony (por. pająki).

Długość ciała wynosi od 5-10 mm. Kosarze są łatwe do rozpoznania, ponieważ mają szczególnie szeroki odwłok całą średnicą przylegający do głowotułowia (ryc. I96B, fot. 15B). Ciało, jako całość, ma zarys owalny.

515