520

Świetlik lekarski '511

Szczaw skupiony rośnie na skrajach lasów, w rowach, na glebach żyznych, wilgotnych, jest znacznie niższy od poprzednich (0,3—1 m), liście ma duże, zwykle podłużnie jajowate.

Szczaw tępolistny występuje na siedliskach takich, jak gatunek poprzedni. Dorasta wysokości 1,2 m. Liście dolne ma jajowate, zaokrąglone, sereowate w nasadzie, tępe; kwiatostany dołem tylko ulistnione, o niezbyt gęstych okółkach kwiatów. Korzenie wszystkich wyżej wymienionych gatunków szczawiów są pionowe, grube, rozgałęzione, o żółtobrunatnej skórce, wewnątrz blado lub intensywnie żółte, przy zwilżeniu amoniakiem lub roztworem sody barwią się na czerwono.

Surowiec. Surowcem są korzenie kobylaku — Rx Hydrolapathi (syn. Lapathi). Są one zmiennej grubości, często wygięte, z zewnątrz podłużnie bruzdowane, barwy brązowej. Przełom korzenia jest wyraźnie żółty. Grube korzenie mogą być podłużnie pokrajane. Surowiec ma smak silnie ściągający, cierpki, zapach słaby. Zawiera kwas chryzofanowy, garbniki, żywice, woski. Korzenie łamią się z trzaskiem.

Drugim surowcem są ususzone dojrzałe owoce (nasiona) kobylaku — Sem. Hydrolapathi (Lapathi). Mają one barwę brązową, powierzchnię nierówną, matową, smak ściągający; zapachu brak. Zawierają one dużo' garbników. Zapotrzebowanie na oba surowce dość duże.

Zastosowanie. Kobylak jest stosowany w lecznictwie przy biegunkach i nieżytach jelit oraz jako lek na przemianę materii. Jako surowiec techniczny używane są głównie korzenie ze względu na zawartość garbników.

Zbiór. Korzenie kopie się jesienią łub wczesną wiosną. Oczyszcza się je z resztek ogonków liściowych i drobnych korzeni, szybko myje się, ofosu-sza na wolnym powietrzu, a następnie suszy w temperaturze podwyższonej lub na słońcu. Dla szybszego ususzenia można przekrajae wzdłuż nożem nierdzewnym. Owoce zbiera się przez ścinanie nożem lub sierpem dojrzałych owoeostanów i suszy w suszarni naturalnej, po czym omłaca się i owiewa na wialni. Oba surowce przechowuje się w workach w dziale surowców. oboj ętnych.

69. Świetlik lekarski — Euphrasia officinalis (L.) Hay.

(Inne nazwy: ptasie oczka, świeczki)

Rodzina: Trędownikowate — Scrophulariaceae

Dawny gatunek Euphrasia officinalis został podzielony obecnie na szereg gatunków różniących się morfologicznie i dostosowanych do różnych warunków siedliskowych. Najbardziej znane,, poszukiwane jako surowiec zielarski, a jednocześnie najczęściej występujące, są: świetlik łąkowy — Euphrasia Rostkouiana Hayne, i świetlik wyprężony — Euphrasia stricta Host. Występują one nieraz masowo na łąkach, wzgórzach, na suchych sto-