Charakterystyka hodowlana drzew leśnych (67)

Rośnie na glebach brunatnych i płowych, czamoziemnych i madach, a więc także na terenach zalewowych. Główne tereny występowania to ciężkie gleby w dolinach, pradolinach i zagłębieniach terenu będących pod wpływem wody zalewowej (terrestryczny typ gospodarki wodnej). Na wapieniu występuje stosunkowo rzadko; możliwe, że ulega konkurencji buka. Woli gleby ciepłe. W klimatycznie optymalnych warunkach rośnie na ubogich glebach. Jego oddziaływanie na glebę jest często określane jako niekorzystne. Obserwacje w jednogatunko-wych drzewostanach wskazują, iż z uwagi na świetlistą koronę gleba ulega zachwaszczeniu, a ściółka stosunkowo powolnemu rozkładowi. W domieszce z grabem i lipą oraz innymi gatunkami oddziaływanie jego jest jednak korzystne (Materiały ETH, Włoczewski 1968, Zaręba 1988).

Siedliskowe typy lasu

Dąb szypułkowy (zależnie od krainy i dzielnicy przyrodniczo-leśnej) może być gatunkiem głównym, panującym lub współpanującym w drzewostanach wielogatunkowych na siedliskach:

•    lasu mieszanego świeżego z sosną i (lub) świerkiem; z sosną i dębem bez-szypułkowym oraz z jodłą,

•    lasu mieszanego wilgotnego z sosną,

•    lasu świeżego z bukiem, z jodłą, ze świerkiem, z grabem i świerkiem (może również tworzyć lite dąbrowy),

•    lasu wilgotnego z jesionem,

•    lasu łęgowego z jesionem,

•    lasu mieszanego wyżynnego z dębem bezszypułkowym, bukiem i jodłą (głównie Kraina V),

•    lasu wyżynnego z dębem bezszypułkowym i bukiem oraz z jodłą.

Wymienione drzewa pełnią rolę gatunków panujących lub współpanujących.

Na podanych wyżej siedliskach może on także spełniać rolę gatunku domieszkowego, podobnie jak i na siedliskach: boru wilgotnego (Kraina V), boru mieszanego wilgotnego, olsu jesionowego, boru mieszanego wyżynnego, a w Karpatach niekiedy lasu górskiego — niższe położenia (Zasady hodowli lasu 1988, Trampler i in. 1990) (por. też ryc. 22 i 23).

Zagrożenia

Jest on bardzo wrażliwy na mróz, jednak mniej niż buk, w związku z późniejszym rozwojem młodych pędów. Pod względem terminu rozwoju pędów dąb wykazuje duże różnice, wynoszące od 3 do 4 tygodni. Szczególnie późno rozwija się na wiosnę odmiana dębu Quercus robur var. tardiflora. Wyróżniono także wczesną odmianę var. praecox (tab. 19).

Osłona z olszy i brzozy zmniejsza zagrożenie ze strony późnych przymrozków. Dąb szypułkowy narażony jest na pęknięcia (rysy) mrozowe, jednak w mniejszym stopniu niż dąb bezszypułkowy.

Bs	^^ (^tercet un pubescenłis subboreale
Bśw l	Jerco - Abełełum Querco -Carpinetum typioum
/ / / Bw l \ \	^___
	Popu lo-Querceturn Ouerco-Copinetum stachyetos-
	Ouerę^-pk Bełulo	•hm ^LM" -Ouercetum	Lw FrąxirpLUJmętym
Bb		Quercus robur	Sąlięi-JPgpyljłurn
	BMb	LMb ^0	^1 OIJ

-zespoły z Ouercus sessilis

----zespoły z Ouercus robur

Ryc. 23. Amplituda ekologiczna dębu szypulkowego i bezszypulkowego oraz zespołów leśnych na tle nizinnej siatki siedliskowych typów lasu (według K. Zaręby 1988)

Śnieg wyrządza szkody tylko wtedy, gdy drzewo jest jeszcze ulistnione. Opady mokrego śniegu powodują większe szkody w młodnikach (młode dąbki długo utrzymują uschnięte liście). Stare dęby wykazują duże zdolności zarastania nadłamanych gałęzi i szybkiej regeneracji uszkodzeń korony.

Wiatr stwarza niewielkie zagrożenie dla dębów. Są one jednak bardzo zagrożone od piorunów. Tradycja ludowa zaleca omijanie dębów (iskra wewnętrzna) w czasie burzy (Materiały ETH).

Wrażliwość na zanieczyszczenia przemysłowe

Dąb szypułkowy należy do grupy gatunków względnie odpornych na NO2 i mniej wrażliwych na SO2 (tab. 6 i 16), a według Greszty (1987) zaliczany jest do drzew średnio odpornych (grupa II) na dwutlenek siarki. Jest on uznawany za mniej wrażliwy na fluorowodór (grupa I) (tab. 7).

W badaniach dotyczących wpływu pyłów ołowiowo-miedziowych okazał się gatunkiem o najwyższych zdolnościach przeżycia, (przy 8% wprowadzonych do gleby pyłów wypad sadzonek wynosił 3,3%), przewyższając pod tym względem olszę czarną, buk i jawor (Greszta 1983a, b). Gatunek ten okazał się także najbardziej odporny wśród wymienionych wyżej gatunków liściastych na pyły kad-mowo-ołowiowo-cynkowe. Nieznaczny wypad sadzonek stwierdzono w pierw-