Charakterystyka hodowlana drzew leśnych (18)

kraczają na ogół 10% zapasu przeważnie w 10-letnim (lub rzadszym) nawrocie cięć. Odnowienie pojawia się zazwyczaj pojedynczo lub grupowo.

Omówione pokrótce zasady odnawiania, ograniczające się praktycznie do usuwania pojedynczych drzew w jednopiętrowym drzewostanie, są jedyną cechą zbliżającą to postępowanie do cięć przerębowych. Dlatego też stosowane powszechnie określenie „rębnia przerębowa” jako metoda odnowienia na siedlisku boru bagiennego nie jest słuszne.

Samosiew boczny na zrębach bieżących

Pod odnowienie z wykorzystaniem samosiewu bocznego przeznacza się zręby bieżące, znajdujące się po stronie zawietrznej drzewostanu sosnowego, charakteryzującego się dobrym urodzajem nasion. Zapewnia on wystarczający obsiew zrębu o szerokości równej wysokości drzewostanu obsiewającego. Przygotowanie gleby pod samosiew na zrębie wykonuje się jesienią, wyjątkowo wczesną wiosną, za pomocą pługa LPŻ-75 z pogłębiaczem. Miejsca nie odnowione uzupełnia się jesienią tego samego roku lub wiosną następnego roku.

Odnawianie sztuczne

Sztuczne odnowienie sosny polega na wykorzystaniu siewu lub sadzeniu na zrębie powstałym w wyniku rębni zupełnej wielkopowierzchniowej lub pasowej. Najpomyślniejsze warunki dla siewu stwarzają siedliska III i III/IV bonitacji. Są to gleby świeże, średnio żyzne, nie ulegające zachwaszczeniu, leżące w regionach o dostatecznej wilgotności powietrza (Puchalski 1970).

Siedliska boru świeżego są — zdaniem Puchalskiego — w zbyt małym stopniu wykorzystywane pod siew sosny. W tych warunkach, przy dostatecznej ilości deszczu w maju i czerwcu oraz przy słabym zachwaszczeniu panują optymalne warunki, zarówno dla samosiewów, jak i siewów. Siedliska U i I bonitacji sosny (m.in. bór mieszany świeży i las mieszany świeży) nie są korzystne dla siewu, przeszkodę stanowią z reguły trawy i osutka. Natomiast na siedliskach poniżej III bonitacji siew utrudniają: mała pojemność wodna gleby i brak próchnicy.

Glebę pod siew przygotowuje się przez zdzieranie pokrywy na pasach i spulchnianie jesienią, a wyrównanie na wiosnę. Przygotowanie gleby wykonuje się przy zastosowaniu pługa dwuodkładnicowego oraz spulchniaczy dwuzębnych lub pługa przesiewnego. Siew wykonuje się siewnikiem bądź w trudniejszych warunkach ręcznie. Nasiona powinny być rozmieszczone równomiernie i średnio gęsto. Zbyt gęste siewy są zagrożone przez osutkę. Stosuje się zwykle siew rzędowy, na pasach, w odstępie nie większym niż 1,2-1,3 m (Puchalski 1970).

W krajach skandynawskich oraz USA i Kanadzie coraz częściej stosuje się dla osłony wysiewanych nasion sosny i świerka system stożków i lejków (ryc. 2, 3). Przykładem tej pierwszej metody jest stożek typu Cerkón. Stożek taki, o wysokości 8 cm i otworach u podstaw wynoszących 3 i 6 cm, osłania wysiane pod nim 3-4 nasiona, stwarzając warunki mini-szklamiowe korzystne dla kiełkowania nasion i wzrostu siewek. W przypadku lejka typu Cerbel (wysokość 13 cm i średnica w najszerszym miejscu 5 cm) 6 nasion sosny lub świerka jest wysiewanych bezpośrednio do poziomu próchniczego gleby. Dolna część lejka osiąga poziom mineralny.

Ryc. 2. Stożki typu Cerkon stosowane do osłony wysiewanych nasion:

a)    stożek typu Cerkon z wysianymi nasionami,

b)    prawidłowy i nieprawidłowy sposób umieszczania stożków na powierzchni gleby (według A. Jonga 1982)

Przeźroczysty materiał plastikowy, z którego są zrobione stożki i lejki, ulega pod wpływem słońca i mikroorganizmów rozkładowi na dwutlenek węgla i wodę. Stożki i lejki wraz z nasionami są umieszczane w glebie przy pomocy specjalnych, ręcznych przyrządów. W Szwecji, w zależności od warunków siedliskowych, zaleca się stosować 2800 szt./ha stożków lub 2500-5000 szt./ha lejków (Jong 1982).

Sadzenie stosujemy na glebach piaszczystych, najlżejszych, a także na glebach zwięzłych lub wilgotnych z grubą warstwą nie rozłożonej ściółki, surowej próchnicy lub torfu, silnie zadarnionych lub zachwaszczonych. Ten sposób odnawiania stosowany jest także na terenie falistym, podlegającym erozji wodnej, a także na dużych powierzchniach objętych zalcsicniami.

Warunkiem wyhodowania wartościowego drewna jest wybór odpowiednio gęstej więźby. Przeciwdziałamy w ten sposób skłonności młodej sosny, szczególnie na glebach żyznych, do kształtowania szerokiej, grubo ugałęzionej korony i dużych przyrostów słoi rocznych. O wyborze więźby decydować musi cel gospodarczy, tj. wyhodowanie określonej jakości sortymentów. Zagadnienie to omówiono w „Hodowli lasu” (Jaworski 1990).

Glebę przygotowujemy najczęściej wyorując bruzdy, niekiedy zdzierając pasy, rzadziej wykonując talerze, np. w przypadku uzupełnień lub poprawek wśród odnowień złożonych z innych gatunków, gdzie sosna pełni rolę domieszkową.

Powszechnie stosuje się uprawę mechaniczną, a uprawę ręczną w warunkach trudnych: na powierzchniach o glebach silnie szkieletowych, zabagnionych, na stokach itp.