Charakterystyka hodowlana drzew leśnych (71)

występujące zazwyczaj w formie grup i kęp, wymagają jednak szybkiego odsłonięcia na ogół przy zachowaniu osłony bocznej.

Uzyskanie w odnowieniach pożądanego udziału dębu, w granicach do 30% w drzewostanach dębowo-sosnowych, na siedliskach boru mieszanego świeżego lub lasu mieszanego świeżego, osiągnąć można przez stosowanie cięć częściowych na gniazdach (kępy dębu). Po uzyskaniu przez odnowienie dębu biologicznego zabezpieczenia (tj. po około 10-12 latach) wykonujemy cięcia zupełne między gniazdami i wysadzamy sosnę. Postępowanie to odpowiada rębni gniazdowej zupełnej w wariancie z zachowaniem osłony na gniazdach (Jaworski 1990) lub zalecanej przez „Zasady hodowli lasu” (1988) rębni lid.

Na siedliskach lasowych w drzewostanach dębowo-bukowych i bukowo-dę-bowych stosować należy rębnię gniazdową częściową (według „Zasad hodowli lasu” rębnia gniazdowo-częściowa Ile z osłoną na gniazdach; por. też rozdz. XI). W drzewostanach wielogatunkowych z udziałem dębu, jodły i buka oraz innych gatunków bardzo dobre rezultaty można osiągnąć przy pomocy rębni stopniowej gniazdowej udoskonalonej (patrz rozdz. III). Jednogatunkowe dąbrowy odnawia się rębnią częściową wielkopowierzchniową ze średnim okresem odnowienia.

Zasady inicjowania i wykorzystania naturalnego odnowienia dębu

Zasady te dotyczą jednogatunkowych drzewostanów dębowych lub kęp dębu w drzewostanach wielogatunkowych i oparte są na rębni częściowej. Wyboru drzewostanów dębowych mających korzystne warunki do naturalnego odnowienia dokonuje się w klasie wieku wyznaczającej kolej rębu. W pierwszym dziesięcioleciu tej klasy wykonuje się cięcia przygotowawcze. Drzewostan przerzedzamy równomiernie prześwietlając go tak, aby uzyskać wskaźnik zadrzewienia 0,8-0,9. Są to wystarczające warunki oświetlenia dla pobudzenia obradzania żołędzi (Mierzejewski 1976).

Po stwierdzeniu latem dobrego urodzaju — świadczy o nim owocowanie co najmniej 50% drzew — należy przygotować we wrześniu glebę, najlepiej pługiem PTL-2 lub L-85. W przypadku pokrywy martwej lub zazielenionej można stosować jeże lub brony talerzowe, jeżeli ich użycie pozwala na odkrycie dostatecznej powierzchni gleby mineralnej i nie powoduje zranień korzeni. Po opadnięciu żołędzi w jednogatunkowych drzewostanach dębowych, narażonych na intensywne żerowanie dzików, zaleca się grodzenie obsianych powierzchni.

W drzewostanach mieszanych opadłe żołędzie, znajdujące się pod kępami i grupami dębów, można przykryć glebą w celu ochrony przed dzikami, przez użycie jeża lub brony talerzowej. Cięcia obsiewne w sprzyjających warunkach nie są stosowane.

Pierwsze cięcie odsłaniające należy wykonać po drugim roku wegetacji odnowienia, przerzedzając drzewostan nierównomiernie grupowo i gniazdowo. Zapewnia to uzyskanie kępowej formy odnowienia. Intensywność cięcia nie powinna przekraczać 15-20% miąższości.

Następne cięcia należy prowadzić, stosownie do potrzeb hodowlanych odnowienia, w nawrotach co 3-4 lata, pobierając każdorazowo około 30% miąższości. Po każdym z tych cięć należy usuwać samosiewki uszkodzone, a także przerzedzać zagęszczone kępy, wycinając okazy wadliwe oraz odroślą. Cięcie uprzątające wykonuje się po osiągnięciu przez podrost dębu wysokości chroniącej go od skutków późnych przymrozków, tj. około 2 m.

Okres naturalnego odnowienia dębu, w którym samosiew powinien osiągnąć wysokość chroniącą go od skutków późnych przymrozków, należy planować na około 8-12, rzadziej 15 lat. Po wykonaniu cięcia uprzątającego należy w kępach dębu usuwać okazy uszkodzone. Miejsce pozbawione odnowienia powinno się uzupełniać gatunkami szybko rosnącymi (modrzew, jedlica), wprowadzając je w więźbie 1,5 x 1,5 m do 2,0 x 2,0 m. Domieszki te wymagają w początkowych latach ochrony przed naciskiem dębu.

Odnawianie sztuczne

Oba gatunki dębów można z powodzeniem odnawiać sztucznie; zarówno siew jak i sadzenie dają dobre rezultaty. Siewom daje się pierwszeństwo na siedliskach, na których nie ma groźby ze strony dzików i gryzoni oraz przy niezbyt silnym zadarnieniu. Siew pozwala na silny rozwój korzeni i sprzyja powstawaniu gęstych młodników, które przeciwdziałają wykształceniu szerokich, grubogałę-zistych koron.

Wysiewy jesienne, w porównaniu z wiosennymi, pozwalają na wyhodowanie wyższych sadzonek, jednakże zagrożenie od zwierząt skłania zazwyczaj do siewów wiosennych. Najczęstszym sposobem wysiewu dębu jest siew żołędzi pod motykę, po wcześniejszym przygotowaniu gleby w pasy, w bruzdy lub w talerze, o ile gleba nie jest dostatecznie pulchna.

Przy uprawie mechanicznej gleby w bruzdy stosujemy siew rzędowy: wysiewamy 1-2 żołędzie pod motykę, przestrzegając przyjętej więźby. Przy uprawie ręcznej w gniazdach lub pod osłoną drzewostanu, wysiewamy żołędzie w talerze. Na 1 ha wysiewa się ich 200-300 kg. Inne metody wykorzystania siewu przy odnawianiu i zalesianiu omówiono poniżej.

Sadzenie daje lepsze efekty niż siew. Wynika to przede wszystkim z większej udatności upraw. Najczęściej stosowanym materiałem sadzeniowym są jednolatki (tab. 13). W warunkach trudnych do odnowienia (chwasty) stosuje się silniejszy materiał sadzeniowy: dwuletni, wyjątkowo trzyletni z podciętym systemem korzeniowym. Jednolatki dębu sadzimy w szparę, starsze zaś w jamkę, stosując gęste więźby (np. 1,4 x 0,6 m) (tab. 13) (Jaworski 1990). Prace odnowieniowe związane z sadzeniem wykonujemy wiosną lub jesienią.

Wybór formy zmieszania zależy od warunków siedliskowych, udziału i roli dębu. Na siedliskach, na których dąb jest gatunkiem głównym, panującym, stanowi on tło przyszłego odnowienia. Pomiędzy dęby wprowadza się grupowo, kępowo lub pojedynczo pozostałe gatunki. Dąb jako gatunek współpanujący wprowadza się kępowo lub grupowo.