Charakterystyka hodowlana drzew leśnych (76)

XI. BUK ZWYCZAJNY — Fagus syhatica L.

1. Występowanie

Buk w większym jeszcze stopniu niż jodła reprezentuje element atlantycki. Zasięg buka związany jest z łagodnym klimatem morskim i obejmuje całą Europę środkową i zachodnią. Występuje w południowej Anglii, w południowej części Skandynawii, dochodzi do Mołdawii, a na południu występuje na Półwyspie Bałkańskim (bez środkowej i południowej Grecji), Półwyspie Apenińskim, Sycylii, Korsyce (bez Sardynii) i w północnej Hiszpanii (ryc. 30).

Na Nizinie Węgierskiej i w centralnych częściach Alp buk nie występuje (cechy klimatu kontynentalnego). Pojawia się za to na południowych stokach Alp.

W południowej części swego zasięgu buk jest drzewem górskim, w środkowej wyżynnym, a w północnej nizinnym.

Górna granica występowania buka dochodzi w górach do 1500 m npm (południowe Alpy) i 2000 m npm (Pireneje i Sycylia) (Materiały ETH). Najwyżej dociera do 2400 m npm na zboczach Etny (Boratyńska, Boratyński 1990).

Buk zwyczajny jako element atlantycki wśród naszej dendroflory, a więc związany z klimatem morskim, osiąga w Polsce wschodnią granicę zasięgu. Omija on przeważającą część Krainy Mazursko-Podlaskiej (występuje tylko częściowo w Dzielnicy 1 i 2) oraz całą Krainę Mazowiecko-Podlaską. Główne obszary jego występowania to Kraina Bałtycka (Puszcza Bukowa) i Karpacka (tab. 20). W Karpatach buk jest obok jodły głównym drzewem dolnoreglowym (ryc. 3). W masywie Babiej Góry buczyny występują na wysokości 700-1120 m npm, a pojedyncze okazy buków nad Czarną Halą docierają do 1305 m npm — jest to najwyższe w Polsce stanowisko tego gatunku (Boratyńska, Boratyński 1990). W Tatrach dochodzi maksymalnie do 1300 m npm (Dolina Strążyska), w Sudetach do 1185 m npm, a w Bieszczadach do 1260 m npm („krzywolesie” na Wielkiej Rawce) (Tyszkiewicz, Obmiński 1963, Zarzycki 1963, Myczkowski 1975, Boratyńska, Boratyński 1990).

2.Wymagania siedliskowe

Klimat

Jest to gatunek klimatu atlantyckiego. Wymagania klimatyczne ma przeciwstawne do wymagań świerka. Na atlantyckich nizinach buk osiąga swój kres tam, gdzie kontynentalny świerk zaczyna znajdować odpowiednie warunki bytu (Dengler 1944).

Warunki klimatyczne na obszarze występowania buka wykazują znaczne zróżnicowanie. Najwyższe temperatury lata występują koło Czerniowiec, na południowo-wschodniej granicy (średnia temperatura lipca +20°C), najniższe u górnej granicy zasięgu tego gatunku w Pirenejach (+10°C). Najniższą średnią temperaturę zimy zanotowano koło Czerniowiec (-5°C), a najwyższą w Bretanii

Ryc. 30. Zasięg Fagus sylvatica L. (według K. Rubnera 1960)