Charakterystyka hodowlana drzew leśnych (91)

Wrażliwość na zanieczyszczenia przemysłowe

Brzoza brodawkowata zaliczana jest do gatunków wrażliwych (grupa II) (Ak-kermann 1987) lub o największym stopniu wrażliwości (grupa III) na SO2 (Greszta 1987). W stosunku do fluorowodoru uznawana jest za gatunek o średnim stopniu wrażliwości (grupa II) (tab. 7). Jest ona bardzo wrażliwa (grupa III) na tlenki azotu (tab. 16) i mniej wrażliwa (grupa I) na Oj i PAN (tab. 8).

Obserwacje prowadzone od wielu lat na Śląsku oraz badania na poletkach doświadczalnych wykazują, że dość dobrze znosi obecność w glebie soli i pyłów przemysłowych zawierających: cynk, miedź i kadm (Zarzycki 1979). Brzozę bro-dawkowatą zalicza się do gatunków umiarkowanie wrażliwych NaCl (tab. 9).

W regionach przemysłowych brzoza utrzymuje się tam, gdzie sosna zwyczajna rosnąć już nie może. Należy jednak pamiętać, że wrażliwość na zanieczyszczenia przemysłowe zależy od charakteru emitowanych substancji, stężenia zanieczyszczeń i czynników klimatycznych. W strefach przemysłowych znajduje szerokie zastosowanie jako gatunek odporny na zanieczyszczenia (Greszta 1987, Zasady hodowli lasu 1988).

Siedliskowe typy lasu

Jako składnik drzewostanów brzoza brodawkowata może być gatunkiem domieszkowym na siedliskach: boru suchego, boru świeżego, boru wilgotnego, boru mieszanego świeżego, boru mieszanego wilgotnego, lasu mieszanego świeżego, lasu mieszanego wilgotnego, lasu łęgowego, a także na siedliskach wyżynnych (BMwyż, LMwyż, Lwyż) i górskich (BMG, LMG, LG i LłG). Brzoza omszona pełni tę rolę głównie: w borze wilgotnym, borze bagiennym, borze mieszanym bagiennym, lesie mieszanym bagiennym, olsie, olsie jesionowym i borze mieszanym górskim (Zasady hodowli lasu 1988, Trampler i in. 1990).

Brzozy przewidywano także jako gatunki współpanujące (Zasady hodowlane 1969) głównie z sosną na siedliskach boru wilgotnego (gospodarczy typ drzewostanu: Brz So w Krainie II, Św Brz So w Krainie VI), boru bagiennego (Brz So — Kraina II) i boru mieszanego świeżego (Brz So — Kraina III). Obowiązujące obecnie w państwowym gospodarstwie leśnym „Zasady hodowli lasu” (z 1988 r.) ograniczają udział brzozy tylko do roli gatunku domieszkowego. ¹

Możliwości produkcyjne drzew i drzewostanów 1 bonitacji (według Tiurina) przedstawiono w poniższym zestawieniu (Szymkiewicz 1971):

Wiek	Liczba drzew w drzewostanie głównym	Wysokość	Pierśnica	Miąższość grubizny drzewo stanu głównego	Sumaryczna produkcja grubizny	Bieżący przyrost roczny grubizny
(lata)	(szt./ha)	(m)	(cm)	(m¹/ha)	(m¹/ha)	(m¹/ha/rok)
10	9070	5,7	4,0	35	41	4,1
20	2720	11.3	9,0	96	121	8,0
30	1500	15,5	13,5	157	206	8,6
40	925	19,0	18,5	212	288	8,2
60	574	23,8	25,4	301	429	6,5
80	416	26,8	31,0	361	528	4,5
100	357	28,5	34,0	398	588	2,4

Brzoza omszona jest gatunkiem krótkowiecznym (żyje 60-80 lat). W Europie środkowej osiąga wysokość 15-20 m, w Polsce i krajach nadbałtyckich 30 m (Mayer 1977).

4. Odnawianie

Brzozy odnawiają się samosiewnie. Obecność dojrzałych okazów często nawet w znacznej odległości (200 i więcej m²) od upraw zapewnia obfite odnowienie. Do jego powstania, przy sprzyjających warunkach wilgotności, wystarczy zazwyczaj przygotowanie gleby wykonane dla innych gatunków.

Odnawianie sztuczne należy realizować tam, gdzie nie ma możliwości powstania samosiewu. Dotyczy to w pierwszym rzędzie znacznych kompleksów jednogatunkowych sośnin na siedliskach boru suchego i świeżego.

W praktyce bardzo często siew realizowany jest przez wtykanie gałązek z dojrzałymi owocostanami do międzyrzędów upraw sosny.

Na wymienionych wyżej siedliskach borowych siew — z uwagi na słabsze rezultaty głównie ze względu na małą wilgotność gleby — zastępowany jest sadzeniem.

♦

Wzrost i produkcyjność

W pierwszym roku rośnie wolno, od 2-3 roku bardzo szybko (tab. 12). Kulminację przyrostu wysokości na dobrych glebach osiąga w wieku 10-15 lat, na słabych w 20-25 roku. Od 60 roku przyrasta tylko na grubość. Dożywa do 90-100 lat, rzadko 120. Brzoza brodawkowata może na dobrych glebach osiągnąć 25-30 (35) m wysokości i pierśnicę do około 50-60 cm (Materiały ETH, Mayer 1977).

Nasiona brzozy mogą przelatywać na odległość do 1 km.