Charakterystyka hodowlana drzew leśnych (17)

Należy podkreślić, iż wykorzystanie odnowienia naturalnego w Polsce jest stosunkowo małe, mimo że zajmuje ono dość znaczną powierzchnię. Zwiększenie jego wykorzystania jest możliwe przy umiejętnej organizacji prac zrębowych (właściwe zaplanowanie sieci szlaków zrywkowych i odpowiedni kierunek obalania drzew).

Wytyczne do inicjowania i wykorzystania odnowień naturalnych sosny opracował w Polsce Mierzejewski (1976).

Wieloletnie badania wykazały, że możliwości naturalnego odnawiania istnieją w tych dzielnicach przyrodniczo-leśnych, w których występują optymalne warunki siedliskowo-drzewostanowe i gdzie średnie roczne sumy opadów są wyższe od 550 mm w roku i 340 mm w okresie wegetacyjnym (V-IX).

Optymalne warunki do odnowienia naturalnego znajduje sosna w drzewostanach jednogatunkowych na siedliskach boru świeżego i wilgotnego oraz boru mieszanego świeżego i boru mieszanego wilgotnego z pokrywą martwą lub zazielenioną, na glebach brunatnych i biclicowych z ruchomą wodą gruntową na głębokości 1 do 3 m.

Z badań Mierzejewskiego wynika, że pod względem gęstości i równomierności pokrycia powierzchni drzewostanu przez naloty, lepsze wyniki daje sa-mosiew górny. Stwarza on jednak większe trudności przy wykonywaniu dalszych cięć. Samosiew boczny jest łatwiejszy w stosowaniu, ale szerokość obsiewu na zrębie bieżącym zależy od jego położenia w stosunku do drzewostanu obsiewającego się oraz od częstości występowania odpowiednich kierunków i prędkości wiatrów.

Sposób wykonywania cięć uzależniony jest od przyjętego sposobu odnowienia samosiewnego, samosiewu bocznego lub górnego, a w tym ostatnim przypadku od wieku odnowienia (nalot 2-lctni lub podrost).

Samosiew górny z odsłanianiem 2-letniego nalotu

Do odnowienia naturalnego wybiera się drzewostany reprezentujące cenne ekotypy i posiadające warunki dla naturalnego odnowienia. Powinno to nastąpić w ostatniej klasie wieku przyjętej kolei rębu. Cięcia przygotowawcze wykonuje się równomiernie, doprowadzając drzewostan do zadrzewienia 0,7. Usuwa się kolejno drzewa: z dużymi przerzedzonymi koronami, chore, pochyłe oraz o niskiej jakości technicznej.

Drzewostan może być włączony do planu odnowienia przez samosiew górny pod warunkiem stwierdzenia dobrego urodzaju. Na urodzaj taki wskazuje obfite pokrycie szyszkami 25-30% drzew oraz 30-50% drzew ze średnią ilością szyszek.

W jesieni (listopad) poprzedzającej opad nasion należy przygotować glebę stosując pług talerzowy PTL-2 na powierzchni odpowiadającej szerokości powierzchni manipulacyjnej. Przerzedzone fragmenty drzewostanu, podatne na zachwaszczenie, należy wyłączyć z planowanego odnowienia naturalnego.

Ocenę nalotów sosny dokonuje się latem w drugim roku wegetacji odnowienia. Samosiew uznaje się za udany, gdy pokrywa on powyżej 50% powierzchni drzewostanu, a liczba siewek sosny wynosi nie mniej niż 15 sztuk na 1 m². Cięcie uprzątające wykonuje się po drugim roku wegetacji samosicwu, przy odpowiednio grubej pokrywie śniegu. Prace zrywkowe powinny być przeprowadzone w sposób staranny, zabezpieczający przed powstawaniem szkód. Osiąga się to m.in. przez obalanie drzew w kierunku wyznaczonego szlaku zrywkowego oraz zrywkę dłużyc na dwukółkach lub przy pomocy innego sprzętu, posiadającego urządzenie do podwieszenia dłużyc.

Wiosną należy dokonać koniecznych uzupełnień (w miejscach szkód, braku odnowienia itd.), wysadzając 1- lub 2-latki sosny z domieszką innych gatunków, w więźbie 1 x I m, na talerzach o średnicy 0,5 m.

Samosiew górny z okresem odnowienia krótkim lub średnim (wykorzystanie istniejących podrostów sosny)

Ten sposób odnawiania drzewostanów sosnowych zalecany jest na siedliskach boru świeżego i mieszanego świeżego, a w szczególności boru wilgotnego i mieszanego wilgotnego, spełniających głównie zadania pozaprodukcyjne (ochronne, krajobrazowe, rekreacyjne itp.). Okres odnowienia wynosi tu 15 lat. Cięcia odsłaniające wykonuje się trzykrotnie (dwa odsłaniające i cięcie uprzątające) usuwając każdorazowo po około 1/3 zapasu stanu wyjściowego (po cięciach przygotowawczych). Wykonanie wymienionych cięć należy poprzedzić następującymi pracami:

•    wyznaczeniem szlaków zrywkowych w odstępach ok. 60 m,

•    wyznaczeniem składnic w pobliżu miejsca odnawianego drzewostanu,

•    ewentualnym obcięciem gałęzi i wierzchołków na drzewach stojących, wyznaczonych do ścinki w danym cięciu,

•    usunięciem gałęzi poza strefę zrywki dłużyc.

Właściwie obalone drzewa (wierzchołkiem w kierunku szlaków, pod kątem mniejszym niż 40° do osi szlaku) po uzupełniającym okrzesaniu zrywa się ciągnikiem poruszającym się wyłącznie po szlakach zrywkowych, zaopatrzonych w wyciągarkę bębnową. Po wykonaniu cięć odsłaniających i cięcia uprzątającego należy usunąć uszkodzone podrosty. Luki i przerzedzenia powstałe w wyniku ścinki i zrywki w kępach należy uzupełnić 3-lctnimi sadzonkami sosny, a w grupach 2-letnimi brzozami (Mierzejewski 1976).

Samosiew górny

Odnowienie samosiewne wykorzystuje się też na siedlisku boru bagiennego, gdzie w jednopiętrowym drzewostanie sosnowym o luźnym zwarciu występuje domieszka brzozy omszonej i świerka.

Cięcia należy prowadzić tu jednostkowo, usuwając drzewa, które osiągnęły wiek biologicznej starości, oraz osłabione i wydzielające się. Cięcia nie prze-