5 3

Wprowadzenie do ekonomii

Główne nurty współczesnej ekonomii

89

nym zasobem informacji. Informacja jest rozproszona wśród olbrzymiej liczby: jednostek. Rynek jest najbardziej skutecznym mechanizmem porządkowania in| formacji i podejmowania w oparciu o nie działań przez poszczególne podmioty gospodarcze. Oczywiście, rynek może spełniać tę funkcję w warunkach, gdy syf stem cen kształtuje się w sposób całkowicie swobodny — w warunkach konkąj rencji. Rząd powinien doskonalić przepisy prawa w celu stworzenia warunków' sprawnego funkcjonowania systemu konkurencji.

4.4. Ekonomiczna teoria polityki

Doktryna ekonomicznej teorii polityki penetruje dziedziny pomijane przez' inne nurty badawcze — analizuje polityczne ramy, w jakich zachodzą prbcesyl gospodarcze i realizowana jest polityka ekonomiczna. Bada interakcje między sferą ekonomii i sferą polityki. W Stanach Zjednoczonych nurt ten nosi nazwę: teorii wyboru publicznego, w Europie ekonomicznej teorii polityki lub nowej' ekonomii politycznej. Czołowymi jej przedstawicielami sąTK. Arrow (laureat; Nagrody Nobla w 1972 r.), J.M. Buchanan (laureat Nagrody Nobla w 1986 r.)j G. Tullock, A. Downs, W. Niskanen oraz B. Frey. W teorii wyboru publicznego; zasada indywidualizmu metodologicznego zostaje poszerzona na takie zbiorowe! instytucje, jak rząd, partie, grupy interesów. Oznacza to, że również w tych in-J stytucjach ostatecznym podmiotem decyzyjnym jest jednostka, która optymalizuje swoją egoistyczną funkcję celu i mimo że działa w instytucjach mających działać w interesie społecznym, obce jest jej pojęcie „dobra społecznego”. Państwo nie jest więc z definicji instytucją odzwierciedlającą interesy całego społeczeństwa, może też być „niesprawne” wyręczając rynek w funkcji alokacji zasobów. Do! oceny skuteczności działań państwa należy więc zastosować te same metody ana-| lizy, które służą do badań niesprawności rynku. Państwo powinno interweniować! jedynie w tych sytuacjach, gdy istnieją dowody, że zastosowane przez nie formy | oddziaływania będę mniej kosztowne od oddziaływania mechanizmu rynkowego'.? Dodatkowe argumenty przeciwko aktywnej ekonomicznej roli państwa wywodzą| się z koncepcji politycznego cyklu koniunkturalnego. Głosi ona, że rząd od-jj działując na przebieg procesów gospodarczych jest czynnikiem generującym, a| nie wygaszającym cyldiczny rozwój gospodarczy. W swoich działaniach kieruje | się bowiem maksymalizacją celu, którym jest zwycięstwo w wyborach i utrzyma-f nie się przy władzy, a nie strategicznymi długookresowymi wymogami rozwoju | gospodarczego.    jj

4.5. Ekonomia podaży    |

Ekonomia podaży nie jest zwartą koncepcją teoretyczną, jest to raczej ze-f staw propozycji pod adresem polityki ekonomicznej. Zyskała sławę, gdy jej po-1 stulaty uwzględniono w programie ekonomicznym R. Reagana. Do najbardziej |

i ch jej przedstawicieli należy zaliczyć: A. Laffera, G. Gildera, J. Wanni-Sfigo oraz I. Kristola.

UW myśl poglądów ekonomii podaży wszelkie trudności w funkcjonowaniu ^odarki. wynikają stąd, że zewnętrzne czynniki zakłócają'Trzfcriaineniiechdni-znuA^v ryńkowycln Takim^zyrmikieiń~jesr^daśińe^ngerenćjtrpaństwa.-^ego poli-:~ka~iic2egt51me polityka podatkowa, wpływa fałszująco na decyzje alokacyjne J_raz’_na stopień aktywności gospodarczej ,_\j

Zalecana polityka podażowa, czyli polityka zorientowana na podnoszenie lozićmu potencjalnej produkcji, obejmuje takie środki, jak redukcja podatków zmierzająca do pobudzenia inwestycji, obniżka podatków od dochodów osobistych, ulgi podatkowe lub subsydiowanie kosztów szkolenia zawodowego w celu zwiększenia podaży pracy oraz ograniczenie sektora publicznego. Środki te powinny wpłynąć na sprawniejsze funkcjonowanie rynku i ograniczenie zakłóceń w gospodarce.

5. Instytucjonalizm

Współczesny instytucjonalizm (inaczej neoinstytucjonalizm) nawiązuje do teoretycznego dorobku kierunku rozwijanego w Niemczech, zwanego szkolą historyczną. Czołowymi przedstawicielami szkoły historycznej są: W. R.oscher (1817-1894), K. Knies (1821-1898), G. Schmoller (1838-1917), M. Weber (1864-1920) i W. Sombart (1863-1941). -

Ogólnej teorii ekonomicznej nie można, zdaniem szkoły historycznej, opierać na koncepcji „człowieka ekonomicznego”. Motywy, którymi kieruje się jednostka, są o wiele bardziej złożone. Nie mniejszy rolę niż(bodźce materialne odgrywają bodźce moralne, psychika gospodarcza, ^Nktóra wpływa na postawy osób prowadzących działalność gospodarczą, na hierarchię uznawanych przez nie wartości i celów oraz na sposoby realizacji tych celów. W systemie teoretycznym należy więc uwzględnić zwrotne oddziaływanie płaszczyzn gospodarczych, społecznych, politycznych i kulturowych. Ten sposób myślenia o problemach gospodarczych doczekał się rozwinięcia na gruncie amerykańskim. Amerykańska wersja kierunku historycznego nosi nazwę: instytucjonalizm. Powstanie kierunku łączy się z osobą T. Veblena (1857-1929). Kontynuatorami tego podejścia metodologicznego są: J.R. Commons (1862-1945), W.C. Mitchell (1874-1948) i późniejsi twórcy: G.C. Means, A.A. Berle, J.K. Galbraith.

Instytucjonalizm; jest propozycją nowego podejścia metodologicznego w badaniach ekonomicznych. Charakterystyczne dla szkoły neoklasycznej statyczne modele na wysokim poziomie abstrakcji, oparte na założeniu hedonistycznej i atomistycznej koncepcji natury ludzkiej, są — według instytucjonalistów — rażąco jednostronne. Według nich, ekonomia nie może ograniczać swojego pola badawczego do zjawisk rynkowych, nie powinna pomijać pozaekonomicznych ram, ^w jakich podejmuje się decyzje gospodarcze. Powinna zintegrować się z innymi