6355786624

EKONOMIA zarys podstawowych problemów

I. WPROWADZENIE DO EKONOMII

Ekonomii nie sposób zrozumieć bez znajomości jej historii. Ta zaś jest ściśle związana z rzeczywistym światem, a więc z konkretną działalnością gospodarczą znajdującą odzwierciedlenie w wiedzy i naukowej myśli ekonomicznej dowiązanej do określonego czasu i miejsca (schemat 1.1.). Obserwując bowiem działalność gospodarczą człowieka - będącą w istocie zespołem jego świadomych postaw związanych z wytwarzaniem, podziałem i wymianą dóbr służących zaspokojeniu jego potrzeb - na niższym szczeblu procesu myślowego gromadzimy wiedzę ekonomiczną, a na wyższym - drogą jej uogólniania przeradza się ona w naukową myśl ekonomiczną. Przy czym jeśli zgromadzona wiedza ekonomiczna pozwala człowiekowi świadomie oddziaływać na całą działalność gospodarczą, to również naukowa myśl ekonomiczna zwrotnie oddziałowuje na swoje podłoże jakim jest działalność gospodarcza człowieka - ale poprzez sterowanie procesami gromadzenia wiedzy ekonomicznej. Oznacza to, że jeśli świat podlega procesowi nieustannych zmian, to także zmienia się musi się ekonomia.

Schemat 1.1. Powiązania działalności gospodarczej z wiedzą i naukową myślą ekonomiczną

Ekonomia zmienia się więc nieustannie od wieków, dynamizując i rozszerzając obszar swoich dociekań (schemat 1.2.). Jej pierwocin doszukać można się w poglądach starożytnych Egipcjan, Chińczyków i Hindusów. Na kulturę europejską największy wpływ wywarły jednak poglądy starożytnych Greków i Rzymian, łączące zwykle problematykę ekonomiczną z wojenną, filozoficzną i moralizatorską. Przykładem tego w literaturze greckiej są przekazy Homera, Hezjoda, Solona, Peryklesa, Ksenofonta, Platona, Arystotelesa.

Homer - żyjący w VIII wieku p.n.e. w "Iliadzie i Odysei" pokazał rozkład wspólnoty pierwotnej, w okresie której rangę bogactwa zyskiwał przede wszystkim łup wojenny, potem płody gospodarki naturalnej a na końcu dopiero handel.

Odmiennie problemy ekonomiczne widzi Hezjod - żyjący na przełomie VIII i VII p.n.e., który w eposie dydaktycznym "Prace i dnie" głosił pochwałę pracy - mówi on "Praca nie hańbi, hańbi próżnowanie". Oprócz tego formułuje on w tonie moralizatorskim szereg obserwacji zjawisk czysto gospodarskich - w tym widzi w niewolnictwie.

Problem niewolnictwa dostrzega również Solon (żyjący w latach ok. 635 -560 r. p.n.e.), który w swych reformach doprowadził do ingerencji państwa w stosunki między wierzycielem i dłużnikiem, poprzez wypracowanie zasady, że wolny człowiek nie może być zabezpieczeniem pożyczki i nie może z tego tytułu stać się niewolnikiem.

Pierwszym jednak traktatem w którym użyto nazwy przyjętej później - bo w XVI wieku do określenia nauki o gospodarce jest "Oikonomikos" Ksenofonta (żyjącego w latach ok. 430-355 r. p.n.e.). Dla niego pojęcie ekonomia wiąże się ściśle ze zbiorem praktycznych porad dla prowadzącego gospodarstwo rolne (od grec. oikos - dom, mieszkanie, gospodarstwo i nomos -zwyczaj, prawo, zasada).

Innym jest jeszcze wkład Platona (żyjącego w latach 427-347 p.n.e.), który w rozprawie "Rzeczpospolita" kreśli wizję państwa stanowego, przypisując poszczególnym stanom również określone role gospodarcze. Obowiązek obrony kraju i prowadzenie wojen traktuje on jako realizację potrzeb rozwoju gospodarczego.

Pierwszy system poglądów ekonomicznych stworzył natomiast największy myśliciel starożytności Arystoteles (żyjący w latach 384-322 p.n.e.), który ulokował go w otoczeniu systemu etycznego i politycznego. Sam natomiast system ekonomiczny został oparty na trzech komponentach: ekonomii (oikonomikos), sztuce gromadzenia pieniędzy (chrematystyce) oraz nauce o istocie pieniądza. Pierwszy z komponentów obejmuje tradycyjną wiedzę i naukę o prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz sztukę zarobkowania z innych źródeł. Drugi z komponentów koncentruje uwagę na procesach wymiany, uznając za usprawiedliwiony drobny handel zamienny i potępiając handel uprawniony do zdobycia zysku pieniężnego. W związku