7(1) 2

pracy, miejscu zamieszkania, w grupie koleżeńskiej. Siąd też diagno za pedagogiczna ma zawsze aspekt społeczny, gdyż każe dostrzega przyczyny określonego stanu zachowań ludzkich lub stanu funkcjono wania grup społecznych czy tez instytucji w ich wzajemnych powiążą niach i oddziaływaniach”. Widzimy więc, iż diagnoza środowiskow jest - a raczej powinna być - dokonywana bez względu na przedmie diagnozy, zarówno przy rozpoznawaniu indywidualnych przypadków, jak również gdy rozpoznawane są systemy, np. rodzina, grupa wychowawcza, organizacja, placówka czy wręcz środowisko lokalne.

Z pewnością zasad, które przyświecać powinny przeprowadzaniu diagnozy pedagogicznej, można by wyodrębnić więcej (zob. cz. 1, rozdz. 2.6. Katalog...) i dokładniej je scharakteryzować. Wspomnieć można tu choćby zasadę odpowiedzialności etycznej, która oznacza wielowymiarową odpowiedzialność zarówno za „efekt” diagnozy, jej użytkowanie, ale także ma znaczenie w bezpośrednich badaniach empirycznych, oznaczając taki sposób zbierania danych, by nie prowadził on do jakichś szkód (stres, zmęczenie, szkody moralne i inne) u badanych osób. Oznacza też brak oszukiwania badanych czy przymuszania ich mniej lub bardziej bezpośrednio do udziału w badaniach (Mazurkiewicz 1995).

Inną z zasad, które tu jedynie skrótowo omawiamy, jest założenie o hipotetycznym charakterze sądów (wniosków) diagnozy, czyli nie-traktowanie rezultatu diagnozy jako absolutnie obiektywnego i trafnego obrazu badanej rzeczywistości. Założenie to opiera się na realnym podejściu, uwzględnianiu możliwego zadziałania wielu różnych tzw. czynników zaburzających czy to trafność i obiektywność uzyskiwanych danych, czy proces ich interpretacji.

Nade wszystko podstawowymi zasadami diagnozy pedagogicznej są obiektywność i merytoryczna poprawność stawianych sądów, tworzonego obrazu danej rzeczywistości oraz całej procedury badawczej, która doprowadziła do jego ustalenia.

Rozdział 2

UWARUNKOWANIA PROCESU DIAGNOSTYCZNEGO

Proces diagnostyczny odbywa się w sytuacji swoistej niepewności, której doświadczają obie strony relacji (badany i diagnosta), jednakże odpowiedzialność za przebieg tego procesu spoczywa na osobie dokonującej rozpoznania. Problemy, które musi pokonać profesjonalnie prowadzący rozpoznanie diagnosta, wyznaczają zarówno czynniki podmiotowe, dotyczące charakterystyki diagnosty (jego wiek, wykształcenie, wiedza i doświadczenie), jak i przedmiotowe, dotyczące zebranego materiału diagnostycznego (Kułakowska 1998). Ponadto twórcze i innowacyjne stosowanie strategii adekwatnych do diagnozowanej sytuacji wiąże się ze specyficznymi kompetencjami diagnozującego.

Warto więc zastanowić się nad ważnymi z punktu widzenia prawidłowości rozpoznania dyspozycjami diagnosty i potencjalnymi kategoriami błędów, jakie może popełnić, analizując złożony układ czynników. składających się na sytuację wychowawczą jednostki i ocenę jej indywidualnych cech. Jest to istotne w kontekście odpowiedzialności, jaką nakłada na badającego poznawczo-decyzyjny charakter dokonywanej diagnozy.

Wśród dyspozycji podstawowych wyróżnić należy zatem:

-wiedzę merytoryczną-o procesach myślenia, pamięci, procesach emocjonalnych, rozwiązywaniu problemów, mechanizmach społecznego funkcjonowania jednostki i właściwościach funkcjonowania podstawowych środowisk wychowawczych: rodziny, szkoły i grupy rówieśniczej;

- zdolność do jej wykorzystania, a więc umiejętność logicznego myślenia, pozwalającego twórczo zestawiać ze sobą różne informacje;

~ podstawową umiejętność obserwowania i prowadzenia rozmowy, co wiąże się ze zdolnością do pozyskiwania potrzebnych infor-

29