8 37efee396c

Z» IfrtĄ JOHMA M KFKNFOrECO

choćby najcieńsza, ma dwa brzegi czy krawędzie - wewnętrzną i zewnętrzną. Dlatego też grube linie odbieramy inaczej niż cienkie. Spójrzmy na przykład na profil twarzy narysowany grubą linią. Jeśli jest ona dostatecznie gruba, widzimy dwa profile (jeden po każdej stronie linii) zwrócone w tym samym kierunku. Jeśli jednak linia jest cienka i oba jej brzegi leżą blisko siebie, zobaczymy tylko jeden profil. Okazuje się, że podobne wrażenia mamy wówczas, gdy posługujemy się dotykiem.

Przygotowałem pewną liczbę rysunków profili, na których dwie krawędzie linii były wypukłe. Gdy ich krawędzie były oddalone od siebie tylko o 1 mm, Sannę, niewidoma studentka Uniwersytetu w Aarhus, powiedziała, że narysowana jest jedna twarz. Gdy natomiast były one odległe o 8 mm, uznała, że są to dwie twarze.

Inna hipoteza dotycząca prostych rysunków zakłada, że linie reprezentują każdą odbieraną przez nas granicę, również taką, która jest nienamacal-na, na przykład cień. Jednak i ta teoria jest błędna. Proszę spojrzeć na rysunek obok. Widnieją na nim dwie moje podobizny. Na jednej, mocno kontrastowej, widoczne są cienie mające jeden brzeg oddzielający obszary ciemne od jasnych. Na drugim ciemna linia ma dwa brzegi. Są to te same cienie. Mimo że kształty na obu rysunkach są identyczne, odbieramy je zupełnie inaczej. Na pierwszym łatwo rozpoznać twarz, na drugim natomiast - nie.

Przykład ten potwierdza fakt, że zarówno dotykiem, jak i wzrokiem nie odbieramy dwóch brzegów^r linii tak, jak odbieramy jeden brzeg, a to dlatego, że obszary mózgu odpowiedzialne za percepcję konturów ciągle zmieniającego się otoczenia tworzą jednolity system rozpoznawania płaszczyzn. Nie wystarczą tu efekty wyłącznie wizualne, takie jak jasność czy barwa. Odbieramy raczej dwie krawędzie ciemnej linii, traktując je jako granice jakiejś płaszczyzny. Podczas gdy dla widzących kontury przedmiotów tw^rorzą jasne krawędzie, niewidomi tak samo interpretują krawędzie wyczuwane pod palcami.

Ponieważ zachodzące procesy dotyczą nic tylko wzroku, obszar) mózgu wykonujące tę pracę powinny być nazywane multimodalnymi lub, co jest częstsze, amodalnymi. Taki amodalny system uzyskuje jednocześnie informa

WDANIE SPECJALNE 2007

Na granicy zrozumienia

Cienie oraz inne nienamacaine granice nie dają się zinterpretować na szkicach. Wyjaśnia to po części, dlaczego niewidomi potrafią rozpoznać większość prostych rysunków wykonanych przez widzących. W podobiźnie autora z lewej strony jeden brzeg oddziela jasny obszar jego twarzy od ciemnego. Na rysunku po prawej linia ta ma dwa brzegi. Choć kształty na obu rysunkach są identyczne, odbieramy je zupełnie inaczej. Tylko rysunek z lewej strony przypomina twarz.

cje wzrokowe i dotykowa. Pisałem już

0    tym w książce poświęconej rysunkom osób niewidomych. Informacje te dotyczą takich cech, jak nakładanie się płaszczyzn na siebie, tło i plan pierwszy, powierzchnie płaskie i krzywe oraz punkt obserwacyjny. W przypadku osób widzących informacje odbierane za pomocą wzroku i dotyku są koordynowane przez ten sam system.

Z naszych badań wynika więc, że możemy rozpoznawać krawędzie przedmiotów' nawet wtedy, gdy nic docierają do nas żadne informacje wzrokowe.

1    właśnie dlatego niewidomi tak łatwo

JEŚLI CHCESZ WIEDZIEĆ WIĘCEJ

rozpoznają proste rysunki i inne symbole graficzne. Należy zdaw^rać sobie z tego sprawę. Naukowcy i nauczyciele powinni przygotowywać dla niewidomych odpowiednie materiały graficzne. Kilka instytucji na świecie już to robi: Art Education for the Blind, organizacja przy Whitney Museum of American Art i Museum of Modern Art w Nowym Jorku, przygotowały wypukłe w^rersje obrazów Henricgo Matissea i sztuki jaskiniowej. Być może w niedługim czasie podobne rysunki będą dostępne dla niewidomych na rów^fni z tekstami napisanymi alfabetem Braille'a. ■

Foreshorting, Convergence and Drawing from a Blind Adult. J.M. Kennedy i I. Juriecevic, Perception, tom 35, nr 5, s. 847-851, 10 W2006.

Drawing from Gaia, a Blind Girl. J.M. Kennedy; Perception, tom 32, nr 3, s. 321-340. 27 11/2003.

Tactile Pattern Recognition by Graphic Display: Importance of 3-d Information for Haptic Perception of Famillar Objects. Y. Shimuzu, S. Saida i H. Shimura; Perception and Psychophysics, tom 53, nr 1, s. 43-48, 1/1993.

Profiles and Orlentation of Tactile Plctures. J.M. Kennedy i Y. Eriksson. Praca zaprezentowana na spotkaniu European Psychology Society w Tampere w dniach 2-5 VII 1993.

Symbolic Forms and Cognition. C.H. Liu i J.M. Kennedy: Psyke and Logos, tom 14, nr 2. s. 441-456, 1993.

Drawing and the Blind: Picturesto Touch. J.M. Kennedy; Yale University Press, 1993.

Picture and Pattern Perception In the Slghted and the Blind: the Advantage of the late Blind. M.A. Heller, Perception, tom 18, nr 3, s. 379-389, 1989.

ŚWIAT NAUKI 55