Bilinkiewicz1

132 Psychiatria

Zapobieganie jalropatogenii 133

opierać na świeconych faktach. powinno być uzasadnione i dobr/e udokumc* łfiwane. Prawidłowe rozpoznanie, zwłaszcza nozologiczne (przyczynowe), zujfc. sza szansę zastosowania właściwego leczenia w myśl łacińskiej zasady: Św* causa tolhiur effectus (usunięcie przyczyny przyspiesza efekt). Zaufanie lekarza* intuicji i własnej apriorycznej koncepcji rozpoznawczej sprawni, żc me dostrzec oo objawów, które są z nią niezgodne, widząc tylko ta co odpowiada jep myśleniu katatymic/nemu (życzeniowemu). To samo rozumowanie zastawu** do nauki prowadzi często na manowce i do wysuwania błędnych wntoskóa z wyników prawidłowo przeprowadzonych badań. Stąd wzięło się przewmat powiedzenie, żc .jeżeli fakty nie potwierdzają teorii, to tym gorzej dla lafctów"

Zapobieganie jalropatogenii.

Zachowania terapeutyczne

0 błędach jatrogcnnych. czyli o jalropatogenii. mówi się studentom medycym mało. w każdym razie z własnego doświadczenia dydaktycznego wiem. rt o sposobach komunikowania się z chorym studenci dowiadują się w czasie ajft z psychologii lekarskiej i psychiatrii, i to też nic we wszystkich uc/clniicb medycznych.

Jatropatogenia to zespól negatywnych, z punktu widzeniu interesu zdrowotnego pacjenta, oddziaływań ze strony lekarzy i innych pracowników darto zdrowia. M. Jarosz słusznie zaleca odróżnianie jalropatogenii od jatrogenii.

Wychodząc z etymologii tego ostatniego terminu (ia/ros — lekarz, genem -pochodzący), trudno hyioby nim określać ujemny wpływ lekarza. Jairogereg oznacza po prostu ..pochodzący od lekarza" i nie zawiera w sobie nic negtfyu-nego. Inaczej ma się rzecz z błędem jatrogennym lub z jatropatogenią. Tusj wyraźnie określono szkodliwe, a więc patogenne działanie lekarza.

W celu uniknięcia w kontaktach łekarz-pacjent owych błędów jatrugennwfe. warto poznać ich rodzaje. Skorzystam w tym miejscu z podziału M. Jarosza, któo zdaje się wyczerpywać sytuacje jatropatogenne. chociaż wymienię je w koniret-nym skrócie.

Autor wymienia 5 źródeł błędów:

1.    Przekazywanie i odbiór informacji (np. briik informacji V> informacje niewystarczające, używanie określeń niezrozumiałych lub i* właściwie rozumianych przez pacjenta, zamierzone i bezpośrednie straszeni chorego).

2.    Badanie lekarskie (lekceważenie potrzeby całościowego podejścia*** pacjenta i wyiwar/unic dystansu między lekarzem a pacjentem. pacjenta w obecności innych chorych, lekceważące jego poczucie sktęptw^-nia i zawstydzenia, pogłębianie u pacjenta fałszywego i lękotwórc*p> obrazu własnej choroby).

3.    Badania dodatkowe (wykonywanie badań dodatkowych lk/nicj»zyc* niż jest to konieczne, lekceważenie potrzeby przygotowaniu pacjenta p^v względem psychologicznym do czekających go badań diagnosiyonwM

4.    Leczenie (wykonanie zabiegu chirurgicznego lub przeprowadzenie innego rodzaju leczenia bez dostatecznych wskazań, lekceważenie potrzeby przygotowania pacjenta pod względem psychologicznym do czekającego go zabiegu leczniczego, nieuzasadnione stosowanie leków, szczególnie u chorych na nerwice, prowadzące do farmakomanii i utrwalenie funkcjonowania w roli chorego).

5.    Hospitalizacja (skrajne i sztywne trwanie przy pionowym układzie hierarchicznym, pozbawianie chorego snu i wypoczynku, co wiąże się zarówno z niekulturalnym i hałaśliwym zachowaniem penoodu szpitala, jak i bezdusznie zredagowanymi regulaminami, według których np. o godz. 5 rano budzi się chorego w celu zmierzenia temperatury ciała itd.).

Sytuacje powyższe nachodzą oczywiście na siebie, ale nie chodzi tutaj o ścisłe granice i kryteria podziału, lecz o samą istotę jaunparogcnii. Jedną / ważnych przyczyn błędów jairogennycłt jest postawa egocentryczna lekarza, którego próżność i zarozumialstwo każe niekiedy traktować pacjenta z wyżyn nieomylnego autorytetu, nadużywając administracyjnej przewagi, jaką daje rola lekarza, ordynatora. dyrektora szpitala czy kierownika kliniki.

Można się w tym miejscu zgodzić z prof. Jaroszem, że nie wystarczy uczyć przyszłych lekarzy dcontołogii i psychologu lekarskiej. Niewiele zdziałamy, cytuję a Jaroszem. .jeśli nie dojdzie do internalizacji pożądanych wzorców zachowań, jeżeli miody medyk nie zyska głębokiego przekonania o doniosłości psychologicznych problemów pacjenta, oraz jeżeli działania jego nie będą współuwanrakowane potrzebą psychoterapeutycznego wpływania na człowieka chorego".

Na szczególne podkreślenie zasługuje sprawa wzorców zachowań. Stała się ona aktualna właśnie dzisiaj, kiedy trwa dyskusja nad potrzebą humanizacji widu dziedzin życia publicznego: służby wojskowej, policji, administracji, ale też służb społecznych, w tym służby zdrowia, opieki społecznej itd. Humanizacja nie może więc polegać wyłącznie na wykładach, odczytach, referatach i publikacjach, ponieważ verba docent. exempia irahunt (słowa uczą. zaś przykłady pociągają).

Następstwa błędów, czyli urazów jatrogcnnych. są wielorakie. Mogą polegać nie tylko na pogorszeniu choroby podstawowej, ale na pojawieniu się nowych objawów chorobowych w sensie zaburzeń nerwicowych, psychosomatycznych, a nawet psychotycznych.

Posłużę się tutaj przykładem z własnej praktyki lekarskiej. U pacjentki, z zawodu pielęgniarki, doszło do złamania dystalncj części kości przedramienia. Mimo zrośnięcia się kości, pojawiły się dolegliwości, które badający pacjentkę lekarze (ortopedzi, neurolodzy) zaczęli na różne sposoby occniac i diagnozować. Niektórzy rozpoznawali nawet zapalenie nerwów- lub rzadkie jednostki chorobowe.

W obecności pacjentki interpretowana zresztą w sposób zmienny, niektóre wyniki badań, w tym miografii. Pacjentka odwiedzała różnych lekarzy i wykonywała coraz w ięcej badań dodatkowych. Przez cały czas utrwalało się w niej przekonanie, że lekarze nie mówią catcj prawdy. Ostatecznie wytworzył się wyraźny zespół urojeniowy. Ponieważ, dolegliwości utrzymywały się. a lekarze nic umieli jej pomóc, chora podjęła kilka kolejnych prób samobójczych, beczenie psychiatryczne. lekami przcciwpsychotycznymi. przyniosło wyraźną poprawę. Przypadek ten zdaje się egzemplifikować wszystkie możliwe źródła. Wędy i następstwa jm-ropatogenii.