Capture135

Ilustruje to Kolejny przykład Ro/watmy eksperyment n.i _/WlCf/t ma iwl/ajomi warunków ekspery mentalnych. Pobieramy proh^ ,,    ^A>''

nul IWSajOIlll    V».»|łi;iinmaiiitvn, ' ""IH.lim pfÓh<; ,, |    °

zwierząt, obejmująca 6 zbiorów po 4 zwierzęta z jednego miotu k ,    |^{> v}’

zwierzętom z lego samego bloku bodz przeciwnie — przypor/odk,,*

wo. W rezultacie powstaje schemat 6 x 4 z. jednym zwierzęciem u

nrat z jednego miotu stanowi blok Zmienna blokową jcm pochoj,., ^{N ,} miotu. Poszczególne rodzaje warunków eksperymentalnych pr/yn..,. ,! ^

14.7. Randomizacja

Grupy eksperymentalne w- jednym eksperymencie nie powinny różnie _Vę . sobą w sposób systematyczny przed podjęciem działań cksperymcntainuh >4 one wstępnie równoważne, to wszelkie zaobserwowane systeimtu/r* musza zostać przypisane różnicom wynikającym z podjętych d/Mhn\k . ' talnych. Często stosowanym sposobem na utworzenie wstępnie rów mmj/.', -jest dobór losowy, czyli randanuzacja

Dobór losowy osób badanych do poszczególnych rodzajów warunk..* r> mentalnych znaczy w szczególności, ze każda osoba badana nu jedn.ik» wdopodobieństwo trafienia na każdy rodzaj warunków eksperymentalnych -. leżnie od jakichkolwiek jej cech a priori. Procedura taka skutecznie a , •, wszelkie wpływy uboczne. Rozważmy raz jeszcze ekspery ment porowiu t-metody nauczania języka francuskiego. Jeżeli dokonamy doboru |n_Mm_c._c badanych do trzech grup. to iloraz inteligencji, który może korelować / .u ,.-, w nauce francuskiego, nic będzie wykazywać systematycznej zmicnn.. grupami. Dobór losowy wyTÓwnuje również wpływ wszelkich pozostabch nych ubocznych we wszystkich rodzajach warunków eksperymentalnych I' w takim wypadku różnice między rodzajami warunków eksperymentalna: dyny mi systematycznymi różnicami w eksperymencie, powinny one byc pr/y.; wszelkich istotnych różnic zaobserwowanych w wyniku jego pizcprowad;rj Można wówczas określić zależności przyczynowo-skutkowe Randomt/acu c wa szczególnie doniosła rolę w planach ekspery mentalnych z grupami me/ . r oraz w planach z blokami zrandomizowanymi. w których osoby badane prr >• rządkowywane sa losowo do każdego rodzaju warunków ckspery mer.ulnw- » obrębie poszczególnych bloków

Jak wspomniano wyżej, randomizacja wiąże się z dokonywaniem prnp .. kowania osób badanych do dowolnego rodzaju warunków eksperyment.:-., jednakowym prawdopodobieństwem. Termin rundomizticjo nie o/nac/a nego subiektywnego wrażenia ani przypadkowego układu, lec/ jasno spiętym * procedury operacyjne. Procedury te mogą się wiązać z rzucaniem monety ganicm ponumerowanych kart / dobrze potasowanej talu bad/ / posłu/en:-.-tablicami liczb losowych Tablice takie składają się z ciągów cyfr od <• do V k cyfra pojawia się lam w przybliżeniu z jednakową częstością, a sąsiaduje są od siebie niezależne Tablice liczb losowych można znaleźć między u "^r *

h¹|«    ‘    ^(,9ft5>- V² - innych pobł,lu¹,¹h¹ Dh pr/y-

tt¹ pr/>r»'^l,"> "' '    ₍    ¹"^{1 r}‘    'M 12 cnóThl

d¹yth ' P^y ⁴°^2b. ^Wy,‘^k'^{m ,,W,K,,n} ^Kmy numery «J | j,, 40 N¹.

W tablicy łKT/b fcnowych bierzemy dualny w¹rw kolumnę h¹j, pr„ " j wybieramy picrws/c kolejne 12 ró/nych hc/h między I ¹ Mr» w w£_llUł Iportępowwiia otrzymujemy zbiór 12 «ób bia„_>th _Mo/rm> ,_c, _w ¹ J¹how»ć inne prixedury

W przypadku planów z powtarzanymi pomiarami poszczególne rodzaje jynJcóW eksperymenulnyeh stosuje się w jednej gruptc osób badanych, na kirach panuje «C wszystkich pomiarów Oczywiście w takich plonach mc «m_UJe _>K rondomizacji. Plany te opierają się na zuadnc doboru dzięki której tworzy _%,_c pupy równoważne Pojawiają się tu jednak szczególne poślemy wyrakające , dokonywania pomiarów na tych samych osobach badanych Mogą mianowicie wy _tt4pic‘ efekty przenoszenia sprawiające. 2e osoba badana mc jest dokładme u va_mj przed i po przeprowadzeniu Oddziaływań ekspery mentalnych W celu /rów Dowożenia ewentualnych efektów przenoszenia konieczna może %»ę okazać rando-mi/acja kolejności stosowania różnych rodzajów warunków ckper.mentalnych u

poszczególnych osób.

14.8. Zmienne klasyfikacyjne

Omówiliśmy dotychczas eksperymenty, w których zmienne niezależne m zmiennymi manipulacyjnymi. W wielu badaniach w psychologu i pedagogice wszak ze zmienne niezależne nie sq zmiennymi manipulacyjnymi, lecz w istocie swej zmiennymi klasyfikacyjnymi, co znaczy, ze osoby badane sa klasyfikowane według cech istniejących przed przeprowadzeniem eksperymentu i mc będących wynikiem działań podjętych przez badacza.

Na przykład możemy dokonywać porównań między osobami zdrowymi p-y chicznie. neurotykami i psycholykami pod względem wyników w spostrzeganiu ciaglości-niccioglości bodźca świetlnego bądź. jakiejkolwiek innej zmiennej Zmienną niezależną jest tu zmienna klasyfikacyjna, a nie zmienna manipulacyjna. Nie ma tu żadnych działań podejmowanych przez badacza Oczywiście u eksperymencie takim niemożliwe jest przyporządkowanie osób badanych do grup eksperymentalnych na zasadzie losowej. Randomizacja jest niemożliwa, ponieważ cecha określająca przynależność osoby do konkretnej grupy nie jest zalc/na sd badacza

Zmienne klasyfikacyjne identyfikuje się często z planami ąuoM-ckspcrymentalnymi. a zmienne manipulacyjne z. randomi/acją właściwa ..prawdziwym pianom

267

1

Czytelnik polski znajdzie tablice liczb kmmysh w rab!x+h ifumrs.T«vA R Zrftuwkieę" Wifuawa 1971 PWN. a uk/e w kwoZec J Bncn6tkie¹«> Wtiodol><u b^Uw

W usuwa 1996. PWN. w której został ontówiony spotób posługiwania sK tymi tablicami K - ¹»•■

2

' ^••^DokUdilic — między 0 a 39. bo 0 ic/ musi hyc uwrględmooc Odpowiada ooo o«bie o cioenc 40 tprzyp. red nauk).