CCF20090212049

i przedmiotami codziennego użytku. Następnie dawano im okazję do powtórzenia tych działań - czasem w nieco zmienionych okolicznościach, co wymagało od niemowląt akomodacji (dostosowania się do nowej sytuacji). W ciągu pierwszych sześciu-ośmiu miesięcy życia niemowlęta badane przez Piageta zasadniczo powtarzały zachowania odzwierciedlające ciekawe efekty ich działań, jednakże dokonywały bardzo niewielu nowych akomodacji, gdy jakaś szczególna sytuacja tego wymagała. Ńa przykład, kiedy dziecku udało się potrząsnąć grzechotką - zawieszoną w pobliżu i przywiązaną tasiemką do jego ręki - tak by uzyskać interesujący efekt dźwiękowy i wizualny, odwiązanie tasiemki nie prowadziło do żadnych istotnych zmian w zachowaniu. Dziecko wykonywało nadal te same ruchy ręką. Piaget zaobserwował wiele innych przykładów takiego „magicznego” myślenia o tym, w jaki sposób działania powodują skutki w świecie zewnętrznym.

Jednakże około dziewiątego miesiąca życia niemowlęta badane przez Piageta zaczynały wykazywać nowe rozumienie relacji działanie-skutek. Przejawem tego były nowe zachowania, takie jak: a) stosowanie zróżnicowanych środków behawioralnych dla osiągnięcia tego samego celu; b) rozpoznawanie i stosowanie pośredniczących środków behawioralnych do osiągania celów. Na przykład, kiedy dziecko chciało sięgnąć po zabawkę, a Piaget umieścił na drodze do niej, jako przeszkodę, poduszkę, przed ósmym miesiącem życia dziecko bądź zaczynało zajmować się poduszką, zapominając o zabawce, bądź ciągle było skupione na zabawce, co powodowało po prostu frustrację. Jednakże już w wieku ośmiu miesięcy niemowlęta reagowały na obecność poduszki inaczej: zatrzymywały się, następnie przesuwały poduszkę lub zrzucały ją i wreszcie rozmyślnie podążały ku zabawce, by ją chwycić. Odwrotnością usuwania przeszkód było używanie środków pośredniczących, zwłaszcza korzystanie z pomocy ludzi do osiągania celów. Na przykład, gdy dziecko chciało poruszyć jakąś zabawkę, a nie mogło tego zrobić, popychało rękę dorosłego w jej kierunku i czekało na rezultat (w bardzo niewielu przypadkach dzieci próbowały używać nieożywionych środków pośredniczących jako narzędzi - zachowania takie pojawiały się znacznie częściej kilka miesięcy później).

Chociaż stwierdzenie, że przed dziewiątym miesiącem życia niemowlęta działają intencjonalnie, jest uprawnione w tym sensie, że ich działanie jest ukierunkowane na cel, to użycie wielorakich środków - w tym środków pośredniczących - dla osiągania swych dążeń, wskazuje na nowy poziom funkcjonowania intencjonalnego (Frye, 1991). Środek użyteczny w dążeniu do celu w jakichś sytuacjach, w innych okolicznościach może być zastąpiony przez inny środek - dziecko musi więc dokonać wyboru. Może się nawet zdarzyć, że zachowanie, które w jednej sytuacji było celem samo w sobie (np. zrzucenie poduszki), będzie teraz środkiem do poważniejszego celu (chwycenie zabawki). W następstwie tych zmian niemowlęta w nowy sposób zaczynają rozumieć rozmaite role odgrywane przez środki i cele w akcie behawioralnym. Dochodzą one do rozróżniania celu, do którego dążą, od środków behawioralnych, których używają w dążeniu do niego, w o wiele dokładniejszy sposób, niż działo się to w ich wcześniejszych działaniach spostrzeżeniowo-ruchowych. Kiedy niemowlę usuwa przeszkodę i dąży - bez wahania - do celu, rozsądnie jest przyjąć, że ma ono już wcześniej w umyśle określony cel (prawdopodobnie w formie wyobrażonego stanu rzeczy w świecie); utrzymuje w umyśle ten cel w czasie, gdy usuwa przeszkodę, i jednoznacznie odróżnia ten cel od różnych środków behawioralnych, spośród których musi wybrać te, które umożliwią mu osiągnięcie celu.

101