CCF20111229036

40

jej konstrukcje, i dowiedzieć się: „co jest w środku?” lub „jak to działa?” (Okoń, 1987). Oczywiście, do majsterkowania nie zaliczymy budowania przez małe dziecko babek z piasku za pomocą wiaderka i łopatki; zabawy w piaskownicy należą raczej do wczesnych zabaw konstrukcyjnych. Za odrębne czynności uważa się też te zabawy, w których przejawiają się elementy twórczości artystycznej: plastycznej, muzycznej czy werbalnej. Omówimy je więc oddzielnie, chociaż ich ludyczny charakter nie ulega wątpliwości.

Typową, jakkolwiek nie jedyną, zabawą konstrukcyjną jest budowanie z k 1 o c k ó w. Na jej przykładzie ukażemy zatem etapy rozwoju tej grupy zabaw. Zaczątki budowania to szeregowanie przez dzieci w wieku około 18 miesięcy klocków w układzie pionowym lub poziomym. Budowle dwuwymiarowe pojawiają się począwszy od 3. roku życia, a po ukończeniu 5. lat dzieci dążą do zamykania przestrzeni w strukturach trójwymiarowych. A zatem od budowania rozmaitych ścian, schodków lub płotów starsze dzieci przechodzą do ustawiania domów, fabryk, fortec, samochodów, itp. Budowle wraz z wiekiem są coraz bardziej złożone i konstruowane przy użyciu różnorodnego materiału. Dzieci wykorzystują oprócz klocków sześciennych także klocki w kształcie walców, stożków, graniastosłupów, łuków. Chętnie bawią się klockami, które można spajać, typu „Lego” lub tym podobne. Używają też materiahi „naturalnego”, jaki mają pod ręką: patyczków, deseczek, kamieni, kasztanów, a także konstruują kunsztowne budowle z piasku i wody.

W sposób chaotyczny budują tylko dzieci najmłodsze, które nie przystępują do zabawy z określonym i wyobrażonym planem. Pomysły dzieci 3—4-letnich są jeszcze chwiejne i ogólnikowe, ulegają często zmianie zależnie od przypadkowych okoliczności. Dzieci starsze wyobrażają sobie już dość dokładnie to, co mają zamiar zbudować, dobierając odpowiednie elementy architektoniczne i zdobnicze. W przedszkolu często konstruują budowle w zespole, uzgadniając wspólnie ich plan i realizując go czasami przez kilka dni.

W zabawy konstrukcyjne wplatają się również elementy zabaw tematycznych, na przykład dzieci budują zamek, przed którym bawią się potem w turniej rycerski, konstruują tramwaj lub samochód, służący następnie do przewozu pasażerów, itp.

Podsumowując, od zainteresowania w pierszym etapie zabaw konstrukcyjnych samą czynnością budowania dzieci przechodzą do zainteresowania przede wszystkim wynikiem tej czynności, jej wytworem, co skłania je do doboru odpowiednich środków i sposobów realizacji zadania, do działania planowego i celowego.

Dwa ostatnie wyodrębnione przez nas rodzaje czynności ludycznych: zabawy i gry zespołowe oraz dydaktyczne można również analizować w aspekcie rozwojowym. Aktywność własna dziecka jest jednak w takich grach i zabawach często inspirowana przez dorosłych, zwłaszcza w żłobku i przedszkolu; a pomysł i schemat działania również pochodzi z zewnątrz, chociaż dzieci bawiące się w grupie mogą modyfikować reguły i sposoby postępowania. Powyższe właściwości skłaniają nas do omówienia zabaw i gier zespołowych i dydaktycznych w części poświęconej problemowi udziału wychowawców w zabawie dziecka.