CCI00170

. ' W O l*u: upa a ♦ li .v ICh.

WIELKA DYDAKTYKA

PRZEDSTAWIAJĄCA UNIWERSALNĄ SZTUKĘ

nauczania wszystkich wszystkiego

'

A.

»

v..>‘ :

x-i

pewny i doskgnały sposób zakładania we wszystkich gminach, miastach i wsiach każdego chrześcijańskiego państwa takich szkół, w których cała młodzież obojga płci bez wyjątku mogłaby się kształcić w nauce, uszlachetniać obyczaje, przepajać się duchem bogobojności i tak w ciągu lat chłopięcych przygotować się do wszystkiego, co należy do doczesnego i przyszłego życia, w sposób

Zwarty, Miły, Gruntowny;

gdzie wszystkich tych zaleceń

Podstawy

Prawda

wynikają z samej natury rzeczy; wykazywana jest na równoległych przykładach z zakresu sztuk mechanicznych;

Kolejność ustalona wedle lat, miesięcy, dni, godzin;

Droga wreszcie wskazana, wiodąca do ich szczęśliwego zrealizowania, jest łatwa i pewna.

Naszej dydaktyki

alfą i omegą¹ ma być:

badania i znalezienie sposobu, który by pozwalał, ażeby nauczyciele mniej nauczali, a uczniowie więcej się uczyli, ażeby w szkołach było mniej hałasu, nudy i bezpłodnych wysiłków, a więcej spokoju,

przyjemności i gruntownych postępów w pracy, w państwie zaś aby było mniej ciemnoty, zamieszania i niezgody, a więcej światła,

porządku, pokoju i ciszy.

Oby Bóg się nad nami zmiłował i błogosławił nam!

Oby oblicze swoje nad nami rozjaśnił i ulitował się nad nami, abyśmy rozpoznali na ziemi drogę Twoją i we wszystkich narodziech² zbawienie Twoje.

{Ps. 67, 1.2.)

JAN AMOS KOMEf

Jan Amos Komeński (1592 - 1670), Czech z pochodzenia, należy w dziejach wychowania do najwybitniejszych pedagogów. Te z jego utworów (część spuścizny przepadła prawdopodobnie bezpowrotnie), które były wydane za życia autora, tłumaczono na wiele języków i wznawiano edycje; podręcznikami szkolnymi posługiwano się jeszcze w XIX w. (Orbis pictus: 1805, 1818, 1833 r. wznowienia). Do dziś poglądy Komeńskiego są przedmiotem naukowych opracowań, sesji czy popularyzacji podczas obchodów jubileuszowych o światowym zasięgu (1992 - Rok Komeńskiego).

Z ojczyzny wygnały go prześladowania religijne (1627 - dekret o katolicyzmie jako jedynej religii w Czechach); od 1628 roku do 1656 (z przerwami na pobyty w Anglii, Szwecji, na Węgrzech) mieszkał i pracował w Lesznie; schyłek życia spędził w Amsterdamie, gdzie w 1657 r. z funduszy publicznych sfinansowano druk ogromnego tomu dziel Komeńskiego. Przedstawienie pełnej listy tytułów traktatów, rozpraw, podręczników napisanych przez Komeńskiego zajęłoby tu zbyt wiele miejsca. Prezentujemy poniżej fragmenty pięciu utworów, chociaż należałoby niektóre z nich przestudiować w całości.

1.    Wielka dydaktyka (Didactica magna uniwersale onmes omnia). Przełożyła z języka łacińskiego Krystyna Rcmerowa. Wstępem i komentarzem opatrzył Bogdan Suchodolski. Wrocław 1956.

2.    Drzwi języków otworzone (lamia lingua rum reserata) oraz Świat w obrazach (Orbis pictus) - podręczniki szkolne. Przedruk według Źródeł do historii wychowania. Wybór Stanisław Kot. op. cii.

3.    Mowa o umiejętnym posługiwaniu się książkami. Przekład /,. Abramowiczówna i M. Walentynowicz. Przedruk według: Maria Walentynowicz Działalność pedagogiczna bibliotekarza. Toruń 1956.

4.    Pampuediu. Przekład Krystyna Rcmerowa. Wstęp, komentarz Bogdan Suchodolski. Wrocław 1973.

WIELKA DYDAKTYKA

Źródło: |23|

Pozdrowienie dla czytelników

1.    Dydaktyką zwie się sztuka nauczania. W ostatnich czasach niektórzy znakomici ludzie, wziąwszy sobie do serca Syzyfowe prace szkolne, zajęli się nią z różną odwagą i z różnym skutkiem³.

2.    Jedni gonili tylko za podręcznikami ułatwiającymi naukę tego czy innego języka. Inni próbowali krótszych dróg do szybszego wpajania tej czy owej nauki lub sztuki. Inni jeszcze czego innego szukali. Wszyscy zaś prawic opierali się na jakichś spostrzeżeniach zewnętrznych, zebranych na podstawie ułatwionej praktyki, tj. - jak to się mówi - a posteriori.

A

1

   W tekście lac.: prom et puppis. |Prom - przód okrętu; puppis - tył okrętu - pr/yp. red.|

2

   Narodzi ech - dawna forma gram.: narodach (przyj), red.).

3

W dalszym tekście Komeński wymienia kilku ówczesnych pedagogów, z których najsłynniejsi byli dwaj Niemcy: Wolfgang Ratkę (1571-1635, zwany z łac. Ratichius) zalecający lok nauczania "zgodny z naturą" i prymat języka ojczystego przed łaciną; Jan Walenty Andreae (1586-1654) głoszący zasadę kształcenia wszystkich dzieci w ścisłym powiązaniu z potrzebami życia społecznego - przyp. red.