CCI20111111201

wodować trwałą utratę wzroku. W celu zmniejszenia luminancji źródeł światła stosuje się np. w żarówkach bańki ze szkła mlecznego lub osłania się żarówki kloszem.

Miarą luminancji (jaskrawości) są kandele z cm² powierzchni promieniującej, jednostka ta nazywa się stilbem (skrót sb)

1 sb

1 cd 1 cm²

¹ Luminancje niektórych powierzchni świecących wynoszą: słońce w południe — 150 000 sb, łuk elektryczny — 50 000 sb, włókno żarówki — 280-^800 sb, bańka żarówki mlecznej 0,7-1-1,5 sb, rura fluoryzująca (świetlówka) — 0,4-1-0,8 sb, świeca stearynowa około 0,7 sb.

18.2. Źródła światła elektrycznego

Najpospolitszym źródłem światła jest żarówka. Częścią promieniującą strumień świetlny w żarówce jest cienki drucik o dużym oporze, zwany żarnikiem albo włóknem żarowym. Prąd płynący przez włókno rozżarza je do temperatury ok. 2500°C i na skutek tego zaczyna ono wysyłać strumień świetlny. Aby drucik włókna po rozżarzeniu się nie uległ utlenieniu, umieszcza się go w bańce szklanej, z której usunięto powietrze.

Sprawność świetlna żarówki w miarę jej zużywania zmniejsza się. Użyteczny czas świecenia żarówki zasilanej prądem o znamionowym napięciu wynosi przeciętnie 1000 godzin.

Trzonki żarówki wykonuje się w zależności od przeznaczenia żarówki jako gwintowe albo bagnetowe. Do sieci przyłącza się żarówki za pośrednictwem oprawek, które odpowiednio do trzonków żarówek bywają gwintowe i bagnetowe. Żarówki z trzonkami gwintowymi stosuje się najpowszechniej. Tam jednak, gdzie one pod wpływem wstrząsów mogą wykręcać się, na przykład w kolejnictwie, we wszelkich pojazdach mechanicznych stosuje się trzonki bagnetowe. Żarówkę z trzonkiem bagnetowym zakłada się przez wciśnięcie do oprawy, a następnie przez przekręcenie jej o 90°, na skutek czego wystające kołeczki zachodzą w wycięcie w oprawce i trzymają się przez docisk sprężynowy.

Wielkościami charakteryzującymi żarówki są: rodzaj trzonka, napięcie, na jakie jest zbudowana żarówka, i moc, jaką pobiera ona przy tym napięciu. Napięcia znormalizowane, na które są budowane obecnie żarówki, wynoszą 110, 125 i 220 V. Wydajność świetlna żarówek wynosi 9H-19 lm/W. Żarówki do lamp ręcznych w miejscach szczególnie niebezpiecznych wyrabia się na napięcie 24 V; żarówki samochodowe na 6 i 12 V, żarówki do latarek kieszonkowych na 2,5 i 3,5 V.

Oprócz żarówek stosuje się źródła światła, w których strumień świetlny jest wytwarzany na skutek wyładowań w gazach lub parach.

Rury fluoryzujące albo świetlówki są obecnie powszechnie używane do celów oświetleniowych. W porównaniu z żarówkami są one znacznie ekonomiczniejsze, a ponadto mogą wytwarzać światło bardzo zbliżone do światła dziennego.

Rys. 18-1. Rura fluoryzująca (świetlówka): a — kołki stykowe, b — elektroda, c — rura pokryta wewnątrz luminoforem, d — kropla rtęci

Zasada działania świetlówek polega na wykorzystaniu zjawiska fluorescencji. Świetlówka (rys. 18-1) składa się z rury szklanej z przymocowanymi do jej końców trzonkami zaopatrzonymi od wewnątrz w rozżarzone elektrody. Powierzchnia wewnętrzna rury jest pokryta tzw. luminoforem. W skład luminoforu wchodzi silnie trujący beryl, zaleca się więc ostrożne obchodzenie się z rurami, w przypadku stłuczenia nie wolno dotykać wewnętrznych ścianek rur.

Wnętrze rury jest wypełnione parą rtęci o niskim ciśnieniu. Po doprowadzeniu napięcia do elektrod i rozżarzeniu ich następuje w rurze wyładowanie elektryczne, powodujące jarzenie gazu i niewidzialne promieniowanie ultrafioletowe. To promieniowanie padając na luminofor, pobudza go do fluorescencji, tj. do świecenia widzialnego. Dobierając odpowiednio skład chemiczny luminoforów, można uzyskać dowolną barwę światła.

*6* 403