Chemia rep64

cą=€H-CH=cą cą=CH-cą-CH=cą cą=CH-CH=CH-CH=cą 1,3-butadien    1,4-pentadien    1,3,5-heksatrien

Dieny dzielą się na dwie ważne klasy w zależności od rozmieszczenia w cząsteczce wiązań podwójnych. Układ wiązań podwójnych występujących na przemian z wiązaniami pojedynczymi określony jest jako sprzężony układ wiązań podwójnych; układ wiązań podwójnych oddzielonych od siebie więcej niż jednym wiązaniem pojedynczym nazywany jest izolowanym układem wiązań podwójnych

-c=c—c=c— -c=c-c-c=c-

sprzężony układ    izolowany układ

wiązań podwójnych wiązań podwójnych

Dieny trzeciego rodzaju, wywołujące wzrastające zainteresowanie chemików organików, zawierają skumulowany układ wiązań podwójnych. Związki te znane sąjako alleny.

skumulowany układ wiązań podwójnych charakterystyczny dla allenów

2.Węglowodory aromatyczne

Do związków aromatycznych zaliczamy benzen i związki do niego podobne pod względem właściwości chemicznych. Przez określenie „właściwości aromatyczne” należy rozumieć te właściwości benzenu, które odróżniają go od węglowodorów alifatycznych. Do związków alifatycznych zaliczamy związki o otwartych łańcuchach oraz te ze związków cyklicznych, które właściwościami przypominają związki łańcuchowe. Dotychczas omówione przez nas klasy związków - alkany, alkeny, alkiny i ich cykliczne analogi -należą do związków alifatycznych.

Węglowodory aromatyczne charakteryzują się skłonnością do ulegania substytucji jonowej. Taką odmienność zachowania obserwuje się powszechnie również w przypadku innych klas związków, węglowodorowe fragmenty ich cząsteczek ulegają reakcjom charakterystycznym dla węglowodorów albo alifatycznych, albo aromatycznych.

Wzór sumaryczny benzenu

Benzen ma wzór sumaryczny C₆H₆. Zamiast reakcji addycji benzen łatwo ulega licznym reakcjom substytucji. Najważniejsze z łych reakcji ilustrują następujące przykłady:

Reakcje benzenu

1.    Nitrowanie

H SO

C H + HONO -CHNO + HO

6    6    2    o d L 2

nitrobenzen

2.    Sulfonowanie

C,H, + HOSO,H ^S°³ » C H SO + H O

0    0    J    o d i    2

kwas benzenosuflonowy

127