CIMG0089

Innym warunkiem niezwykle ważnym dla czynników chorobotwór-czych jest konieczność przenoszenia się z jednego organizmu ludzkiego na drugi. Ma to podstawowe znaczenie w strategii przetrwania chorób zakaźnych ze względu na to, że gospodarz może uwolnić swój organizm z obecności pasożyta łub umrzeć. Roznoszenie choroby następuje na skutek bezpośrednich kontaktów (malaria, ospa) lub niebczpośrednio - przez pośrednictwo zwierząt (moskity przenoszące malarię). Przez tysiące lat trwającej ewolucji faworyzowane były te drobnoustroje, które skutecznie mogły być przenoszone w wymieniony sposób z jednej ofiary na drugą.

® ad cmi a Kiad epidemią

Epidemiologia stanowi ważną gałąź medycyny, a przykładem jej rutynowego zastosowania są coroczne międzynarodowe badania nad szczepami wirusa grypy powodującego wzmożoną zachorowalność w okresie j zimowym. Po rozpoznaniu szczepu przygotowuje się stosowną szczepionkę. W dzisiejszych czasach, kiedy pojawiły się takie nowe choroby, jak gorączka Lassa, ebola, SARS czy AIDS, epidemiolodzy wykorzystują całą gamę technik w celu wykrycia natury czynnika chorobotwórczego, badanie ofiar na miejscu zdarzenia, badanie próbek krwi i innych tkanek, śledzenie dróg infekcji, ustalanie przebiegu procesu chorobowego i jego charakterystyki, oszacowywanie letalności oraz stopnia zaraźliwości. Stopniowo ze wszystkich tych źródeł, wspomaganych metodami zapożyczonymi ze statystyki, matematyki, mikrobiologii, serologii i biologii molekularnej włącznie z sekwcncjonowaniem DNA, wyłania się obraz choroby.

Dawni epidemiolodzy mieli dużo trudniejsze zadanie, szczególnie w badaniach nad epidemiami wywoływanymi przez choroby zakaźne, rozpowszechnionymi w Średniowieczu. Mogli bazować wyłącznie na opowieściach przekazywanych przez pokolenia, ponieważ rzadko zachowywały się jakiekolwiek raporty. Typowym przykładem są śmiertelne poty angielskie, występujące w XV i XVI wieku (omówione szczegółowo wraz z innymi przypadłościami w rozdziale 18). Ponadto niezwykle trudno jest wyodrębnić wiarygodne źródła z historii wymyii_anv u *" okresach między epidemiami, które stanowiły odzwierciedlenie p^_gi^

dów popularnych w owych czasach. Jednakże mimo tych kłopotów możemy oprzeć się na fakcie, że choroba zakaźna zawsze zostawia swój ślad. swoje odciski palców. Każde badanie mające na celu poznanie czynnika chorobotwórczego wywołującego dżumę należy rozpocząć od poznania jak najdokładniej jego biologii i charakterystyki.

Odciski palców

Zanim posuniemy się dalej w naszym śledztwie, musimy zwrócić uwagę na jeden istotny fakt — każda choroba zakaźna jest charakteryzow a-na przez dwa istotne, stałe czynniki: okres inkubacji oraz okres zakaźny. Okres inkubacji jest to czas od zarażenia osoby aż do wystąpienia pierwszych symptomów. Podczas tej fazy bakterie pomnażają się gwałtownie wewnątrz ciała ofiary, która nie wie, że została zarażona. Okres zakaźny to czas, w którym osoba może przekazywać infekcję innym osobom.

Kolejność zdarzeń w przypadku prostej choroby przenoszonej w kontaktach bezpośrednich (np.: różyczka, ospa wietrzna) została przedstawiona na diagramie.

Po zakażeniu następuje okres utajony, podczas którego drobnoustroje namnażają się w ogromnych ilościach aż do momentu, kiedy chory zaczyna zarażać. Mnożą się one do chwili wystąpienia objawów - punktu zwrotnego, w którym chory zaczyna zdawać sobie sprawę ze swojego stanu chorobowego. Okres inkubacji jest charakterystyczny dla każdej choroby zakaźnej i w dużym stopniu zależy od szybkości wzrostu organizmów inwazyjnych.

Jeśli okres utajony jest krótszy od okresu inkubacji, osoba zarażona będzie zarażała jeszcze przed wystąpieniem objawów, nieśw iadomie przenosząc chorobę na innych — jest to bardzo korzystny sposób przekazyw ania czynnika chorobotwórczego innemu nosicielowi. Chory może. lecz nie musi nadal zarażać po wystąpieniu objawów. Zależy to od choroby i sposobu jej przenoszenia. Jednakże zwykle w tym okresie zakaźnosć ulega zmniejszeniu.

Ostatecznie choroba rozwija się dalej w ciele chorego i do jej utrzymania się konieczne jest zarażenie kolejnej osoby. W pewnym stadium zarażona osoba przechodzi do stanu niezakaźnego. często przed zniknięciem objawów, kiedy dalsze jej przekazyw anie jest już niemożliw e

125