cykl rozwojowy, nasiona

mikrospora    ZIARNO PYŁKU

Ryc. 93. Cykl rozwojowy rośliny dwuliściennej. Objaśnienia w tekście

W zalążni znajduje się zalążek (5). Zalążek roślin okrytonasiennych jest zbudowany z 2 osłonek i ośrodka. Jedna z komórek ośrodka będzie podlegać dalszym podziałom, nazywa się ją komórką macierzystą makrospor. Po podziale mejotycznym (R!) powstaną z niej 4 potomne komórki, z których 3 ulegną zwyrodnieniu (degeneracji). Z komórki pozostałej rozwinie się woreczek zalążkowy, zbudowany z jednej komórki zawierającej 8 haploi-dalnych jąder komórkowych (3) powstałych w wyniku 3 podziałów mitotycz-nych. Utworzą one komórkę jajową, synergidy, wtórne jądro woreczka zalążkowego i antypody. Gametołltem żeńskim jest woreczek zalążkowy (4), gametofitem męskim - dojrzałe ziarno pyłku.

Z komórek macierzystych mikrospor (2n) po podziale mejotycznym (R!) powstają jednokomórkowe mikrospory (ln). U roślin kwiatowych z mikrospor (znajdujących się w woreczkach pyłkowych) formują się ziarna pyłku, które - gdy dojrzeją - stają się gametofitem męskim. W obrębie ściany komórkowej mikrospory następuje rozwój tego gametofitu. Protoplast mikrospory dzieli się na 2 komórki - większą wegetatywną i mniejszą generatywną. Tak więc dojrzałe ziarno pyłku zawiera w swym wnętrzu 2-komórkowy męski gametofit (6). Kiełkujące ziarno pyłku z komórki wegetatywnej wytwarza łagiewką, a w niej 2 komórki plemnikowe, powstałe z komórki genera-tywnej.

Jeżeli ziarno pyłku przedostanie się na znamię słupka, wówczas wytwarza łagiewkę pyłkową, przesuwającą się przez szyjkę słupka aż do okienka zalążka. Łagiewką pyłkową przepływają 2 komórki plemnikowe. Jedna z nich zapładnia komórkę jajową, druga zaś łączy się z wtórnym jądrem woreczka zalążkowego. O takim zapłodnieniu mówimy, że jest podwójne. W jego efekcie powstaje tkanka odżywcza, tj. bielmo (3n), oraz zygota (2n), z której później wyróżnicuje się zarodek. Po zapłodnieniu zalążek rozrasta się i przekształca w nasienie (7). Równocześnie z powstaniem nasienia rozrasta się zalążnia, z której po opadnięciu szyjki i słupka powstaje owocnia. Owocnia z nasionami tworzy owoc- organ charakterystyczny tylko dla okrytonasiennych. Cały len proces można przedstawić schematycznie:

■m.

tw

e-

ii

•&

1

komórka jajowa (ln)

+ plemnik (ln)

wtórne jądro woreczka zalążkowego (2n)

+ plemnik (ln)

osłonki zalążka (2n) ośrodek zalążka (2n) zalążnia

zygota (2n)

—* zarodek (2n)

-» komórka bielmowa (3n) -* bielmo (3n)

-» łupina nasienna (2n)

-» obielmo (2n)

—* owocnia

r -

7.7. BUDOWA ORAZ RODZAJE NASION I OWOCOW

i /

Nasienie jest to twór przetrwalnikowy rośliny, służący do rozsiewania, a powstający z zalążka w wyniku zapłodnienia. Istniejące 3 rodzaje nasion pokazano na rycinie 94. Nasienie roślin okrytonasiennych składa się z zarodka (2n), bielma (3n) i łupiny (2n).

łupina nasienna zarodek

bielmo, miękisz spichrzowy syntetyzujący i gromadzący materiały zapasowe dla rozwijającego się zarodka, np. len. gryka, trawy

bezbielmowe

Ryc. 94. Rodzaje nasion

nasiona o minimalnej ilości bielma; materiały zapasowe gromadzą się w liścieniach, np. groch, fasola, słonecznik

obielmo (2n), miękisz spichrzowy, tkanka powstała z ośrodka zalążka, a nie z wtórnego jądra woreczka zalążkowego, w nasionach roślin z rodziny goździkowatych i pieprzowatych

127