234 235 2

Przodkami jcdnorodców. przywr oraz tasiemców były najprawdopodobniej wirki prosiojelitowe (ryc. 93). Jednorodce i przywry łączy z wirkami wiele cech: wykształcenie wora powłokowego, parenchymy. układów nerwowego, wydal-niczego. rozrodczego, a w obrębie wirków prosłojelitowych występują gatunki będące ekto- oraz endokomensalami i pasożytami. Jednorodce i część przywr są pasożytami zewnętrznymi, większość przywr jest pasożytami wewnętrznymi. Wolno żyjące larwy przywr są pokryte rzęskami. Tasiemce, prócz tego. że nie mają układu pokarmowego, zasadniczą organizacją morfologiczną także nawiązują do wirków, Jednorodce i przywry są najprawdopodobniej grupami siostrzanymi, u obu grup zasadnicza organizacja morfologiczna postaci dojrzałych jest podobna, ich larwy są orzęsione i w trakcie dalszego rozwoju odrzucają nabłonek orzęsiony. Natomiast spore różnice w morfologii i biologii tasiemców, w porównaniu z jednorodcami i przywrami sugerują, że należy je wyprowadzać bezpośrednio z wirków prostojelitowych. Ich ewolucja biegła w odrębnej linii, ale równoległej do linii ewolucyjnej poprzednich grup.

Z rozważanymi zagadnieniami łączy się problem pozycji płazińców, w systemie filogenetycznym wielokomórkowców trójwarstwowych. Większość systematyków uważa, że wirki nie są ślepym odgałęzieniem, ale zajmują węzłową pozycję w drzewie rodowym trójwarstwowców (ryc. 294). Sugeruje to szczególna plastyczność tej grupy. Bogactwo zróżnicowań ogólnomorfologicznych, przy stosunkowo prostej organizacji na poziomie tkanek. Dalej, bogactwo biologii, od życia w wodzie do występowania form lądowych. Występowanie ekto- i endosymbiontów, komensali i pasożytów. Niewątpliwie wirki mogły być formami wyjściowymi dla wielu typów wyższych wielokomórkowców trójwarstwowych. Nie ma bowiem żadnego typu wyższych trójwarstwowych, przy omawianiu którego nie można by nawiązać do wirków: pokrycie ciała rzęskami występuje u wielu grup, a szczególnie u larw, wór powłokowy jest strukturą występującą u wielu wyższych bezkręgowców, protonefrydia występują u kilku grup (łącznie z lancetnikami), w tym dość powszechnie u larw. U wyższych trójwarstwowych powszechna jest symetria dwuboczna i zróżnicowanie przedniej okolicy ciała w odcinek głowowy.

8= Typ: wstężnice — Nemertea

Synonim: Rhynchocotta

Diagnoza: miąższniaki silnie grzbieto-brzusznie spłaszczone; z chwytnym ryjkiem, osadzonym z przodu ciała nad prmodcm pokarmowym, w kieszeni otoczonej jamą; mające drożny układ pokarmowy i prosty układ bsńonośny.

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Wstężnice są drugim, a zarazem wyżej uorganizowanym typem miąższniaków. Nazwę zawdzięczają kształtowi ciała, są przeważnie silnie grzbieto-brzusznie spłaszczone oraz najczęściej długie i wąskie. Długość ich ciała wynosi od 0,5 mm do ok. 30 m. przy czym szerokość u żadnego gatunku nie przekracza 2 cm. Najbardziej charakterystycznymi cechami, różniącymi je od płazińców, są u nich: występowanie ryjka, narządu służącego do zdobywania pokarmu, obrony i ataku, drożność układu pokarmowego, zbudowanego z trzech odcinków funcjonalnie zróżnicowanych i występowanie zamkniętego układu krwionośnego. Ponadto, wstężnice wykazują częściową metamerię wewnętrzną: równomierne powtarzanie się wzdłuż długiej osi ciała niektórych narządów wewnętrznych. Natomiast pod względem budowy tkanek wstężnice ściśle nawiązują do płazińców.

Typ obejmuje ok. 900 gatunków. Większość z nich jest morska, występuje w przybrzeżnych płytkich wodach przydennie lub zagrzebana w mule czy piasku. Formy planktonowe, pelagiczne i głębinowe są nieliczne. Głębinowe nie występują poniżej 2000 m. Kilkanaście gatunków żyje w wodach słodkich, kilka na lądzie w wilgotnej ziemi okolic tropikalnych i subtropikalnych. Jeden gatunek występuje na liściach pandanusa. Kilkanaście gatunków morskich jest ektosymbiontami, komensalami lub pasożytami ukwialów, krabów, małży i osłonie.

Większość wstężnic wykazuje zabarwienie mleczne albo szarawe. Spotyka się także formy zabarwione brązowo, pomarańczowo, czerwono i zielono. Gatunki tropikalne wykazują zabarwienie żywe, błyszczące. Barwniki zdeponowane są w komórkach naskórka, niekiedy ułożonych we wzory w postaci podłużnych lub poprzecznych pasów. U wielu gatunków czerwony barwnik występuje w zwojach mózgowych i pniach nerwowych. Niektóre wstężnice

235