234 235

234 ROZDZIM. XI

ne z autoryzacją wypowiedzi. Ponieważ były to zajęcia praktyczne, a nie wykła dy z etyki, ograniczałem się do technik radzenia sobie m.in. z autoryzacją. Po zajęciach podszedł do mnie student i zapytał: „A więc dobry dziennikarz powinien być cwany?” Przykład ten pokazuje, że oddzielanie umiejętności warsztatowych od zagadnień etycznych jest bardzo ryzykowne.

Później ów student stał się jednym z najlepszych i najbardziej dojrzałych. Współprapcuje z mediami i uprawia dobre, a nie „cwane”, dziennikarstwo.

FORMA

Forma przekazywania informacji jest równie ważna jak treść. Znacznie łatwiej jednak pokazać uchybienia profesjonalne i etyczne w treści publikacji niż w jej for mie. Forma często bardziej wiąże się z estetyką, niż etyką. Estetyka wskazuje czasem (choć nie zawsze) na wyznawane przez dziennikarzy i redaktorów wartości.

Jako przykład pewnego typu estetyki i wrażliwości może posłużyć okładka „Newsweeka Polska” z maja 2007 r.: w wannie, na jej brzegu, siedzi Ryszard Ka puściński, wokół ścielą się gazety. Interpretacja nasuwa się sama: Kapuściński był „umoczony”.

W takich sytuacjach można przypominać tylko ludową mądrość: Jeśli Jan mówi o Pawle, świadczy to przede wszystkim o Janie, a nie o Pawle. W tym wypadku okładka bardziej świadczyła o redaktorach tygodnika, niż o Kapuścińskim.

INFORMATORZY

Wielu dziennikarzy i etyków uważa, że poufność źródeł (confidentiality ofso-urces) jest fundamentalną zasadą i narzędziem profesji. Kodeksy etyki także na kazują bronić tajnych informatorów¹. Dziennikarz nie uniknie publikowania informacji ze źródeł, których nie może wskazać. Informatorzy często nie zgadzają się na ujawnienie swoich nazwisk. Taka sytuacja wymaga szczególnej czujności i wysokiego poziomu profesjonalizmu. Informacja bez podania dokładnego źródła jest mniej wiarygodna, a wiedza odbiorcy jest mniejsza i jakościowo gorsza od wiedzy, jaką uzyskałby przy podaniu źródła. Korzystać z anonimowych moż na tylko w ważnym interesie publicznym².

Korzystanie z anonimowych źródeł stwarza też pokusę manipulacji. Są liczne przykłady, że ulegają jej dziennikarze prestiżowych mediów, nawet laureaci nagrody Pulitzera. Dziennik „The New York Times” ma precyzyjnie określone zasady korzystania z poufnych źródeł.

Jeśli korzysta się z poufnego źródła, jego tożsamość oprócz dziennikarza musi znać jeden redaktor. Może on wtedy osądzić, czy jest ono wiarygodne. Po drugie, nasi dziennikarze muszą o tyle, o ile się da, opisać, dlaczego nie podają tożsamości źródła. Nie wolno powiedzieć: „według naszego anonimowego informatora...", lecz: „według naszego informatora, który pragnie pozostać anonimowy, bo wciąż pracuje w gabinecie Busha...” Czytelnik może wówczas sam osądzić, czy ów informator nie jest np. niezadowolonym pracownikiem. Po trzecie, próbujemy tak precyzyjnie, jak to możliwe bez ujawnienia tożsamości informatora, przybliżyć jego rolę w sprawie. Unikamy sformułowań: „ktoś, kto ma wiedzę na temat przebiegu negocjacji..." Zamiast tego napiszemy: „członek amerykańskiego zespołu negocjacyjnego". To pozwala czytelnikowi osądzić jego motywacje³.

Przy korzystaniu z ukrytych źródeł brak profesjonalizmu, zmęczenie czy lenistwo dziennikarza prowadzi do bardzo poważnych naruszeń etyki, do nieodwracalnego skrzywdzenia konkretnej osoby. Taki przypadek przydarzył mi się przed kilkunastu laty. Z wiarygodnego źródła, które nigdy wcześniej mnie nie zawiodło, dowiedziałem się o sfałszowaniu wyników konkursu na dyrektora szkoły. Informację potwierdziłem w drugim źródle, ale nie było to „niezależne drugie źródło”: obaj moi informatorzy pracowali w tej samej instytucji. Nie dopełniłem więc elementarnego w takich sytuacjach obowiązku potwierdzenia informacji w drugim, niezależnym źródle. Było to konieczne, ponieważ nie mogłem ujawnić nazwisk moich informatorów. Osoba, która rzekomo miała dokonać podmiany kartek w urnie, twierdziła, że konkurs przebiegał prawidłowo.

Skuszony publikacją „grubej afery” i wcześniejszą niezawodnością moich informatorów, opublikowałem tę informację. Okazała się nieprawdziwa. Ani sprostowanie, ani osobiste przeprosiny pomówionego urzędnika z pewnością nie były w stanie zrekompensować uczynionej mu krzywdy.

JAKOŚĆ TABLOIDOWA

Przykładem informacji o jakości tabloidowej jest publikacja „Super Expressu” z 28 czerwca 2007 r.

Prawo jazdy Dorota Doda Rabczewska (23 l.) odebrała iv poniedziałek. Następnego dnia miała kolizję: cofając auto, rozbiła reflektor i uszkodziła zderzak w samochodzie śledzących ją reporterów. Zadzwoniła do „Super Expressu”: - Przyjedźcie i sami zobaczcie, oni się specjalnie podstawili! Gdy dotarliśmy na miejsce stłuczki. Doda dyskutowała z panami z drogówki. Policja nie miała wątpliwości: winna była piosenkarka, która została ukarana mandatem i sześcioma punktami karnymi.

Siedzenie popularnych postaci popkultury, o ile nie zgłaszają one wyraźnego sprzeciwu, samo w sobie nie jest nieetyczne, jest wpisane w mechanizmy rządzą-

1

M. Pctheram, Confidentiality of Sources, [w:| Encyclopedia of Applied EihUs..., vol. 1, s. 583.

2

• L.A. Day, Ethics..., s. 178-189.

3

* Opinia publiczna - jedyna instancja. Z Davideni McCraw. prawnikiem „New York Tmtesa" rozmawia Michał Kuźmiński. „Tygodnik Powszechny". 25 (3024). 24 VI 2007. s. 8.