pigułka rośliny nasienne

ZIARNO PYŁKU

mikrospora

Or. Rt *>—

zapłodnienie 7 NASIENIE

Cykl rozwojowy rośliny dwuliściennej. Objaśnienia w tekście

£?)⁶ (gametofit <?)

^X    (In)

X-

owoce pojedyncze

i

Rodzaje owoców

'i

-r~

owoce zbiorowe

—l

owocostany

suche (owocnia skórzasta, zdrewniała)

2 osłonki(2n) ośrodek (2n) syn ergi dy komórka jajowe jadro wtórne woreczka zslążk.

antypody 5 ZALĄ2EK

mięsiste

(owocnia soczysta)

-    pestkowce (np. śliwa, wiśnia)

-    jagody (np. ogórek, agrest, cytryna, dynia, pomidor)

-    owoce szupinkowe, rzekome (np. jabłoń)

wielopcstkowiec (np. malina) wieloorzcszkowiec (np. truskawka)

jagodostan (np. aloes) owocostan pestkowca (np. figa) owocostan orzeszkowy (np. morwa)

WORECZEK

ZALĄŻKOWY

(GAMETOFIT O) (In) ⁺

pękające

-    mieszek

(np. kaczynicc)

-    strąk (np. motylkowe)

-    łuszczy na (np. rzepak)

-    torebka (np. len. mak)

niepękające

niełupka (np. słonecznik) skrzydlak (np. klon) ziarniak (np. zboża) orzech (np. dąb) orzeszek (np. konopie) rozłupka (np. marchew)

Zarodek to wczesne stadium rozwojowe rośliny; zbudowany jest z liścicn stożka wzrostu korzenia i łodygi.

Bielmo to miękisz spichrzowy, tkanka gromadząca odżywcze materiał zapasowe niezbędne do rozwoju zarodka, a więc węglowodany, tłuszcze, białk (np. aleuronowe), enzymy, witaminy. Rozwija się z triploidalnej (3n) komóri macierzystej bielma w wyniku podziałów mitotycznych. U roślin dziko rosnącyc przeważają nasiona oleiste, mogące zawierać do 60% tłuszczu, natomiaj większość roślin uprawnych ma nasiona mączyste zawierające do 80% skrob

Łupina nasienna rozwija się z osłonek zalążka, zabezpiecza nasienie prze* uszkodzeniem, wyschnięciem oraz przed zakażeniem bakteriami i grzybam Ściany komórkowe łupiny są skorkowaciałe.

Owoc jest organem charakterystycznym tylko dla okrytonasiennych ( _#

.). Typowy owoc rozwija się z zalążni słupka, czasem przy jego powstawani bierze udział dno kwiatowe, np. u ogórka, jabłoni. Owoc składa się z rozroś

niętej ściany zalążni, zwanej owocnia oraz z nasion. Jego zadaniem jest ochron, nasion w czasie dojrzewania, a także uczestniczenie w ich rozsiewaniu: owoc = owocnia + nasiona Owocnia jest zwykle zbudowan; z 3 warstw:

- zewnętrznej, którą tworzy tkank okrywająca (skórka), zaopatrzona w ap< raty lotne lub czepne umożliwiając rozsiewanie nasion;

-    wewnętrznej, którą jest tkanka tworząca ścianę komory nasiennej, nj pestkę u śliwy;

-    pośredniej owocni (śródowocni), która może być sucha (np. u fasoli) lu soczysta i zbudowana z miękiszu gromadzącego substancje organiczne (nj u jabłoni).

skórka    ^S2yP^ułka^

owocnia powstała z dna kwiatowego

owocnia powstała z zalążni

komora nasienna nasienie

Sposoby rozsiewania się owoców i nasion

i

i-1

samorzutne

wyrzucanie

wskutek zmiany turgoru (np. niecierpek. tryskawicc) wskutek działania włókien mechanicznych (np. motylkowe. bodziszek)

wysypywanie

(np. mak)

- szypułka

skórka (owocnia zewn.) miękisz (śródowocnia) pestka (owocnia wewn.) nasienia

wiatr

nasiona małe, lekkie (np. orchidea) nasiona i owoce zaopatrzone w aparaty lotne, skrzydełka lub puch (np. mniszek, klon, jesion, świerk)

^-

woda

owoc i nasiona zawierają w tkankach dużo powietrza, dzięki czemu nie toną (np. kokos, lilia wodna, grzybień biały)

Ryc. 95. Budowa owocu śliwy (pestkowiec)

z udziałem czynników zewnętrznych

i

zwierzęta

obecność haczyków, zadziorków, elementów, czepnych (np. cis, łopian, rzepak) zjedzone nasiona mogą nic ulegać strawieniu i być wydalone z kałem

i

człowiek

-    nieświadomie, jak zwierzęta

-    świadomie przez uprawę, handel, transport

BUDOWA ORAZ RODZAJE NASION

Nasienie jest to twór przetrwalnikowy rośliny, służący do rozsiewania, a powstający z zalążka w wyniku zapłodnienia. Istniejące 3 rodzaje nasion pokazano na rycinie 94. Nasienie roślin okrytonasiennych składa się z zarodka (2n), bielma (3n) i łupiny (2n).

bielmowe

łupina nasienna zarodek

bielmo, miękisz spichrzowy syntetyzujący i gromadzący materiały zapasowe dla rozwijającego sle zarodka, np. len. gryka, trawy

bezbiHmcwe

obielmowe

nasiona o minimalnej ilości bielma; materiały zapasowe gromadzą się w liścieniach, np. groch, fasola, słonecznik

obielmo (2n), miękisz spichrzowy, tkanka powstała z ośrodka zalążka, a nic z wtórnego jądra woreczka zalążkowego, w nasionach roślin z rodziny goździkowotych i picprzowatych