DSC01384

170

170

Cel, dla którego niebo mię na świat postało...

Ideały błędnego rycerza a realia życia

Przemyślny szlachcic Don Kichot’ z Manczy Miguela Cervantesa (czytaj: migela scrwantesa) to światowy bestseller już od ponad czterystu lat. Być może dlatego, że powieść ta otwiera się na wciąż nowe interpretacje, niezależnie od wieku czy horyzontów wiedzy czytelnika. Wzrusza i denerwuje, śmieszy i skłania do zadawania poważnych pytań samemu sobie...

XV XVI 1) XVH xvm    iue.

16051 (CŁ 1) | 11615 c {cz. 2)

DON KICHOT- PIERWSZA POWIEŚĆ NOWOŻYTNA Don Kichot, tak jak każda późniejsza powieść, zachowuje wszystkie drugorzędne cechy epo-j su. W utworze występują:

I - obiektywny narrator (Cemntes wykorzy-: stu je technikę „znalezionego rękopisu" - w cz. I ! udziela głosu narratorowi rzekomo odnalezio-nej kroniki Manczy oraz narratorowi jakoby | przypadkiem zakupionych zapisków arabskie' j go mędrca Hameta, w cz. 11 - podaje do druku

I rękopis rzekomo znaleziony w ruinach pu-I stelni);

I - ponadprzeciętny bohater (tytułowy Don Ki-I chot wdąź przeżywa niezwykłe przygody, sta* 1 cza rozliczne walki, a mimo to nie odczuwa trudów podróży i bólu ran, prawie nic nie je). W utworze zostaje ukazana panoramicznie rzeczywistość społeczna: od nędznej gospody po książęce pałace, od pustkowi Manczy po Barcelonę.

Powieść Cervantesa przedstawia też świat w momencie przełomowym, gdy odchodzą w przeszłość idealizm i fantastyka średniowiecza, ustępując realizmowi epoki wczesnono-wożytnej. Symbolem tej zmiany jest nieprzystosowanie klasy hidalgów (hiszpańskich rycerzy) do nowej rzeczywistości społecznej.

Gatunek

Don Kichot jest POWIEŚCIĄ - gatunkiem, który wyrasta z tradycji eposu, swoiście go przekształcając Utwór Cemnteu modyfikuje istotnie cechę najistotniejszą epopei: równoległość (paralelizm) świata realnego i fantastycznego, Czyli tzw. epicką cudowność polegającą na interwencji oóstw (Boga) w rzeczywistość ziemską. W powieści występuje tylko płaszczyzna realna; tak postrzegają świat wszyscy bohaterowie Don Kichota oprócz postaci tytułowej. Dla rycerza bowiem świat fantastyczny wywiedziony ze średniowiecznych romansów (czarownicy, piękne damy, oczekująco jego pomocy, zaklęte zamki) istnieje naprawdę. Przepaść między subiektywnym (Don Kichot) a obiektywnym (pozostałe postacie) widzeniem rzeczywistości sprawia, że bohater jest uważany za szaleńca.

Don Kichot - we wcześniejszych tłumaczeniach imię to występuje w postaci „Don Kichołe*. Autorzy podręcznika przyjmują pisownię „Don Kichot" (d<Kjjffa*'i w słownikach ortograficznych języka polskiego). Uwaga: imię bohatera wymawiamy ‘Don Kichot’ wg zasad fonetyki polskiej (nie ma potrzeby, by wymawafjtn pośrednictwem francuskim: 'Don Kiszot j. W języku hiszpańskim imię to ma postać Quijote (czytaj: Kichot); przyrostek „ote* ma funkcję umniejszającą

Siedzieć więcej

związanych z królem Arturem). Przeżywa on ciąg niezwykłych przygód, wędrując po świecie ze swym giermkiem: bezinteresownie walczy z olbrzymami, potworami i złymi czarnoksiężnikami

wooromeuc

Błędny rycerz, czyli rycerz błąkający się, wędrujący bez określonego z góry celu - to postać ze średniowiecznych zachodnioeuropejskich romansów rycerskich (m.in, z Amadisa z Galii i z cyklów

BOHATER

Bohaterem powieści jest Alonzo Quijada (czytaj: alonsokichada) -nazwisko znaczy dosłownie 'szczęka' -ubogi szlachcic pochodzący z Manczy (region w środkowej Hiszpanii), żyjący na początku XVII w. Jedynym bogactwem bohatera jest księgozbiór pełen romansów rycerskich i... wielka wyobraźnia. Zainspirowany lekturą fantastycznych opowieści o średniowiecznych błędnych rycerzach (patrz: Wiedzieć więcej...) postanawia stać się jednym z nich i wyrusza na poszukiwanie przygód. W tym celu zmienia swe imię na Don Kichot (co oznacza dosłownie 'mały nagolennik’—pancerz zakładany na łydkę) i dobiera sobie giermka — Sancho (czytaj: sanczo) Pansę, który wyrusza z nim na wędrówkę, licząc na przyszłe sowite korzyści materialne. Za damę serca Don Kichot obiera prostą chłopkę; idealizuje ukochaną i nadaje jej imię Dulcynea z Toboso. Pragnie, by ją czczono i składano jej hołdy. Rycerz jeździ na koniu Rosynande (równie wychudzonym jak jego pan), a korpulentny Sancho dosiada osiołka.

WPROWADZENIE DO LEKTURY Don Kichot żył w odosobnieniu na pustkowiach Manczy i nie znał praw obowiązujących w XVII-•wiecznej Hiszpanii. Swą wiedzę o sprawiedliwości czerpał z Biblii i średniowiecznych romansów. )aka więc była jego wiedza o prawie?

Rycerz znał Dekalog i Nowy Testament, z jego głównym przykazaniem miłości do Boga i bliźnich. których człowiek ma kochać jak siebie samego (m.in. Mk 12, 28-34). Równie bliskie było rycerzowi prawo, z którym zetknął się

iśnionych

i przeciw mesprawiedliwości. Sławi i kocha pbtonieznic damę swego serca, którą jest piękna i subtelna księżniczka.

“t POMNIK Dor Kichota i Sancho Pansy, XX w., Madryt Chociaż za żyda Cervantes nie zaznał sławy, już od XVIII w. bohaterowie jego powieści są symbolem Hiszpanii i dziedzictwem kultury światowej.

w romansach średniowiecznych - prawo na wskroś indywidualistyczne, zależne od woli feudalnego pana, jego łaski i poczuda sprawiedliwości: w wypadku sporu o słuszności decydował >sąd boży” (znany d np. z Dziejów Tristana i Izoldy). Prawo świeckie miało więc w średniowieczu sankcję religijną. Don Kichot wyruszając na wędrówkę, nie wiedział, że w nowożytnej Europie prawo państwowe oddzieliło się już od prawa religijnego i feudalnego. Celem nowożytnego prawa świeckiego stało się zrównanie wszystkich wobec nadrzędnych norm prawnych; w początkach XVII w. ani rycerz, ani jakikolwiek feudał, nie mógł samowolnie stanowić prawa.

Na lekcji poddamy analizie fragment z rozdziału 22 częśd 1 powieśd, w którym jest mowa o zderzeniu pojmowania świata przez Don Kichota z rzeczywistośdą Hiszpanii XVII w. i mentalnością zwykłych ludzi.