DSC01396

BAROK j 195

Przy Jadze bawił jak wietrzyk pieszczony, Będę ją chłodził podczas kanikuły'

1 poddymając na piersiach przystuły², Czegom pragnął żyw, w tej alabastrowej (ao] Jaskini czekać będę formy nowej.

sV, Zrekonstruuj wywód myślowy w liryku Rediui-vatus.

I

a)    Wyodrębnij część zawierającą poglądy przytaczane przez osobę mówiącą i część będącą wyrazem jej myśli.

b)    Wyjaśnij sens metafor z wersów 8. i 13.

c)    Określ znaczenie przenośni „alabastrowa jaskinia”

d)    Przedstaw marzenia o byde pośmiertnym, jakie snuje podmiot mówiący.

2.    Powiedz, do jakiej koncepcji czasu odwołuje się Morsztyn w analizowanym utworze.

3.    Określ, na czym polega związek wiersza Redimyaius ze światopoglądem libertyńskim (zob. pojęde kluczowe).

4.    Dokonaj własnej oceny postawy przedstawionej w utworze Morsztyna.

►►POJĘCIE KLUCZOWE

LIBERTYNIZM (łac. libertinus 4 — wyzwolony) — kierunek filozoficzny i postawa światopoglądowa będące jedną z odpowiedzi na kryzys kultury XVII—XVIII w. Libertyni sądzili, że skoro prawdy religii i kultury nie są pewne i oczywiste, należy zaufać naturze i rozumowi. Dlatego głosili pochwałę zmysłów i seksualizmu człowieka, bezlitośnie ujawniali iluzje i fałsze cywilizacji, do których zaliczali religię oraz przekonanie o istnieniu uduchowionej miłości. Mniej lub bardziej otwarcie wyrażali pogląd, że człowiekiem kierują instynkty (zwłaszcza popęd płciowy), negowali istnienie nieśmiertelnej duszy, podważali autorytet Kościoła.

[5] Moźesz-ci, idąc za zwycięstwa prawem, Więzieniem onych karać niełaskawem,

Lecz nie tak ciemnym i niech jętych¹ ludzi Turmą² twa więzi tylko, a nie brudzi.

Serce me, co w ten rękaw zabłądziło,

|io] Uśnie w tej nocy, będzie mu się śniło,

Że na śmierć siedzi i zwątpi o życiu W ciemnej katuszy i smętnym pobyciu⁴.

Ale to snadź my, cośmy się palili Dymnym wzdychaniem, ten rękaw skopali, (15] I stąd się to stał, a nie zwykłym czynem, Koleński⁵ rękaw serc naszych kommem.

^POJĘCIE KLUCZOWE

TURPIZM (łac turpis - brzydki) i nurt w estetyce polegający na włączaniu do sztuki motywów brzydoty, brudu, kalectwa, rozkładu. W XVII w. poeci, inspirowani twórczością Giambattisty Marina, ale też malarze tej miary co Rubens, Rembrandt czy Velizquez, podejmowali tematykę turpistyczną - nie tylko po to, by zaszokować odbiorców, lecz także, aby poszerzyć kanon piękna, odkryć jego nieklasyczny model.

a

HM

DO TEKSTU ^^owiedz, o co prosi adresatkę podmiot mówiący (wersy 1.-8.).

2.    Wyjaśnij sens, jaki nadaje poeta symbolice serca.

3.    Na czym polega koncept w wierszu Na koszulę brudną? Uzupełnij schemat

Jan Andrzej Morsztyn

Na koszulę brudną

Jadwisiu, ja-ć już wierzę ku twej sławie,

Że masz tysiącem młodzieńców w rękawie³; Nie męcz ich jednak i służbie ich gwóli⁴ Przynajmniej w białej chowaj ich koszuli.

1    Podczas kanikuły - podczas upałów letnich.

2    Przystuła - chusta.

j Sens wersu 2: że masz tysiąc młodzieńców na podorędziu (por. „Mieć asa w rękawie*). 4 Służbie ich gwóli - ze względu na Ich służbę.

komin    rękaw koszuli kochanki

4.    Wyjaśnij związek konceptu z wiersza Morsztyna z estetyką turpizmu.

5.    Czy poeta mówi serio o miłości? Uzasadnij swój pogląd.

Tworzenie własnego tekstu

Omów problematykę śmierci i przemijania przedstawioną w poezji Jana Andrzeja Morsztyna.

Praca domowa

1.    Przeprowadź wywiad z Janem Andrzejem Morsztynem na temat jego poezji.

2.    Określ stosunek poety do tradycji petrarkistowskiej.

t lątydi - więzionych, ujętych.

2    Turmą - więzienie.

3    Nocy-lu: ciemności.

4    Pobycie -miejsce pobytu.

StolcMi - wykonany z najlepszego gatunku płótna, wyrabianego w Kolonii w Niemczech.