DSC01466

»PO|ĘClA KLUCZOWE

MOWA CZOPOWA ()ĘZYK STOPOWY) - sposób wypowiedź polegający na wyrażaniu sensów nie wprost, łecniboił pośrednictwem narracji parabolicznych! albo aluzji do rzeczywistości znanej odbiorcy. W mowie takiej właściwe treści są ukryte w fabułach pozornie niezwlązanych z rzeczywistością do której się naprawdę odnoszą. Określenie pochodzi od imienia pisarza greckiego. Szopa (Vi w. p.n.e.j, autora bojek zwierzęcych, którego twórczość miała przypowieściowy i alegoryczny charakter. Literaci sięgają po mowę czopową, gdy nie mogą wyrażać dosłownie niektórych treści (zwłaszcza krytycznych wobec władzy) ze względu na ograniczenia wolności słowa. PARASOLA (gr. - zestawienie obok siebie), czyli przypowieść, jest gatunkiem znanym od starożytności greckiej i judaistycznej. To narracja fikcyjna, oparta na zasadzie prawdopodobieństwa, której bohaterowie i zdarzenia są nosicielami treści abstrakcyjnych, trudno uchwytnych. Znaczenie dosłowne i symboliczne łączy zasada analogii, odpowredniośd. Parabola służy najczęściej pouczeniu, przekazaniu pnwd moralnych.

& Wskaż cechy mowy ezopowej w cytowanych fragmentach powieści. Wyjaśnij powód jej zastosowania, odwołując się do wiedzy z wykładu (s. 330-331).

9. Porównaj stylistykę obu fragmentów powieści, zwracając szczególną uwagę na sposób obrazowania. W tym celu:

a)    znajdź środki stylistyczne służące przedstawieniu postaci Piłata (akapity 1.-4.) oraz charakteryzujące postać redaktora (akapity 5.-6.);

b)    oceń, które środki stylistyczne są bardziej niezwykłe językowo i odwołują się do znanych d sposobów poetyckiego obrazowania, a które są właśdwsze mowie potocznej.

10. Wyjaśnij, czemu służy zróżnicowanie stylistyczne obu opowieści, wskaż związek kształtu stylistycznego narracji z realiami kulturowymi, do których się odnoszą.

Praca domowa

1. Korzystając z informacji historycznych, wymień nazwy ważnych instytucji aparatu władzy, które nie pojawiają się ani razu w moskiewskiej części powieści Bułhakowa. Wyjaśnij ten fakt

2. Sięgając do słowników, zdeńniuj określenie „wolność słowa". Korzystając z tego pojęda, porównaj obie przedstawione w powieści rzeczywistości historyczne.

Tworzenie własnego tekstu

Porównaj sposób przedstawienia w Mistrzu i Małgorzacie Bułhakowa rzeczywistości starożytnej Jerozolimy za czasów Jezusa i komunistycznej przedwojennej Moskwy. Zwróć szczególną uwagę na obraz systemu władzy despotycznej.

Tchórzostwo - ułomnością La i! najstraszliwszą...

L/|- Powieść o ludzkiej słabości

I powieść Bułhakowa, ukazując uniwersalne prawdy o ludzkich zachowaniach wobec represyjnych I systemów społeczno-politycznych, niesie ważne sensy moralne. Na lekcji przyjrzymy się I problematyce etycznej podjętej przez Bułhakowa w Mistrzu i Małgorzacie, a w szczególności i zapytamy o przyczyny podporządkowania się jednostki systemom zniewalającym człowieka.

i dwie opowieści

| Opowieść o Mistrzu i Małgorzacie przedstawia I i historię pisarza niewygodnego dla władzy, który największe dosy odbiera jednak nie od rządzących, ale od kolegów po piórze-redaktorów I i krytyków -- gorliwie spełniających, a nawet wyprzedzających domniemane oczekiwania władzy. Wątek fantastyczny powieśd Bułhako-I wa przedstawia panoramę rzeczywistych za-| chowań obywateli komunistycznej Moskwy.

I Zawiera gorzką prawdę o postawie, którą ro-j syjski dysydent¹, Aleksandr Zinowiew (1922-I 2006), nazwał homo sovieticus (czytaj: sowietikus); Określenie to dotyczy ludzi, których cechuje konformizm i którzy akceptują narzucone przez władzę wzory społeczne, podporządkowują się jednolitemu sposobowi bezkrytycznego myślenia oraz rezygnują z indywidualnej wolnośd na rzecz względnego bezpieczeństwa. Opowieść o Poncj uszu Piłade przedstawia sąd i mękę Jeszui Ha-Nocri, rozpoznawanego przez nas bez trudu jako Jezus z Ewangelii Powieść Bułhakowa rozwija jednak ewangeliczny wątek Piłata. Wieczorem w dniu sądu ten rzymski namiestnik judei i zarazem prokurator zaczyna żałować wydanego wyroku, a jego aerpienie j pogłębia fakt, iż kara została już wykonana > Historia Piłata parafrazuje Ewangelię, przynosi j reinterpretację wydarzeń biblijnych. Ma ona zatem cechy apokryfu, choć jej sensem nie jest próba odczytania na nowo opisanych w Ewangelii wydarzeń, ale wyrażenie problematyki uniwersalnej. Opowieść jerozolimska jest także rodza-jem powieśd historycznej-przedstawialiteracką wizję wydarzeń historycznych, zawierającą sensy filozoficzne, moralne, polityczne.

WPROWADZENIE DO LEKTURY W pierwszym fragmende powieśd został przedstawiony koniec procesu Jeszui Ha-Nocri Namiestnik, który w trakcie rozprawy przeradzającej się w rozmowę z Jeszuą dostrzega w nim wartośdowego człowieka, filozofa o interesujących poglądach oraz skutecznego lekarza. próbuje pomóc skazanemu. Ten jednak nie rozumie (lub nie chce rozumieć) sugestii Piłata i zamiast przeczyć zeznaniom Judy z Kario-tu. pogrąża się ostatecznie, relacjonując swe spotkanie z donos icielem. We fiagmenae drugim obserwujemy wieczorną udrękę Piłata, który uświadomiwszy sobie, jak wielkie wrażenie wywarł na nim skazany, nie może pogodzić się ze swoją poranną decyzją, a jego aerpienie pogłębia wiedza, że nie jest już w stanie zmienić wydanego wyroku. Przyjrzyjmy się problematyce moralnej zawartej w tych scenach.

1 Dysydent - tu: opozycjonista wobec sowieckiego systemu poetycznego.