DSC02361

pu są poszerzane o jeszcze jedną odpowiedź: „nie wiem”, „nie mam zdania”, „trudno mi powiedzieć” itp.

Pytania dysjunktywne wymagają wyboru jednej spośród więcej niż dwóch odpowiedzi. Przykładem może być następujące pytanie: „Który z niżej wymienionych sposobów spędzania czasu wolnego odpowiada Ci najbardziej:

-    czytanie książek,

-    oglądanie telewizji,

-    korzystanie z komputera,

1 spacer,

-    spotkania z kolegami (koleżankami),

-    uprawianie sportu”.

Pytania koniunktywne umożliwiają respondentom dokonanie wyboru więcej niż jednej spośród podanych na nie odpowiedzi. W tym przypadku powinno być jasno sformułowanie polecenie ile odpowiedzi należy wybrać, np.:

-    podkreśl dowolną ilość odpowiedzi,

-    podkreśl nie więcej niż trzy wybrane odpowiedzi,

-    podkreśl maksymalnie pięć odpowiedzi itp.

Pytania mieszane lub półotwarte, to takie, w których zawarte są propozycje odpowiedzi, ale nie wyczerpują one wszystkich możliwości, dlatego dopuszcza się w nich dopisanie przez respondentów własnych odpowiedzi. W tym przypadku zestaw gotowych odpowiedzi uzupełnia się określeniem „inna (jaka?)”. Pytaniem mieszanym może się stać również pytanie zamknięte, jeśli zostanie ono uzupełnione poleceniem typu: ,Jeśli odpowiedziałeś tak, to wyjaśnij dlaczego"?, „Uzasadnij dokonany wybór'’ itp. Jako przykład takiego pytania może służyć pytanie o motywy wyboru kierunków studiów, np. „Czym kierowałeś(aś) się wybierając studia ze specjalizacją w zakresie edukacji wczesnoszkolnej:

-    możliwością łatwiejszego dostania się na studia,

-    przyszłą pracą w charakterze nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej,

-    łatwiejszym uzyskaniem pracy,

-    łatwiejszym ukończeniem studiów,

-    innymi względami (jakimi)?”.

Innym przykładem pytania mieszanego (półotwartego) może być następujące: „Czy uważasz, że domy dziecka powinny być zastąpione przez jakąś inną placówkę wychowawczą:

-    tak,

-    nie,

-    nie mam zdania.

Jeśli odpowiedziałeś „tak” lub „nie" prosimy o uzasadnienie

odpowiedzi.............................i...................”.

Wśród pytań półotwartych i zamkniętych szczególnie cenne są takie, w których respondent dokonuje nie tylko wyboru odpowiedzi, ale określa stopień ważności wybranych odpowiedzi lub wszystkich odpowiedzi stanowiących kategorię danego pytania. Możemy polecić, aby respondent uporządkował wybrane lub wszystkie odpowiedzi według ważności lub aby przypisał każdej z odpowiedzi wchodzącej w skład kafeterii odpowiednią ilość punktów zgodnie z przyjętą skalą (np. 0-10 punktów).

Ponadto w opracowaniach o charakterze metodologicznym wymieniane są jeszcze inne rodzaje pytań, a mianowicie:

-    pytania filtrujące,

-    pytania kontrolne³⁰.

Pytania filtrujące służą do wyeliminowania z badań osób, które nie mają nic interesującego do powiedzenia w badanej problematyce.

Pytania kontrolne pozwalają na wyłączenie z badań osób, które odpowiadają na pytania nieszczerze lub wręcz kłamliwie. Takich pytań nie powinno być dużo i powinny być tak sformułowane, aby respondent nie mógł się zorientować.

Zarówno pytania filtrujące, jak i kontrolne należą do pytań o charakterze selekcyjnym.

Kolejny podział pytań jest oparty na kryterium oczekiwanej na nie odpowiedzi. Są to pytania:

Ibid., s. 237.