DSC03045

Burbeumia aphyUa i Diphyscium foliosum są to gatunki z tej pod-klasy dość pospolite na półkuli północnej, dość częste takie w Polsce, Pierwszy z nich rośnie na suchym piaszczystym podłożu, głównie w lasach sosnowych na niżu. Drugi rośnie na piaszczysto-^liniastym podłożu, pomiędzy korzeniami drzew lub kamieniami na brzegach lasów, częściej na pogórzu oraz w reglu dolnym.

POLYTR1CHIDAE — PŁONNIKI

Do tej podklasy należą dwa rzędy — Polytrichales i Dawsoniales. Przedstawiciele Dawsoniales rosną na obszarach tropikalnych, znanych jest około 15 gatunków rodzaju Dawsonia, głownię na terenach Australii. Da wronia superba osiąga największe wśród mchów rozmiary, dorasta bowiem wysokości 40—50 cm, a blaszka liściowa do 3 cm szerokości, osiąga też najwyższy stopień organizacji.

Należące do Polytrichales mchy zaliczamy do siedmiu rodzajów: Atri-chum, Polytrichum| Pogonatum, Oligotrichum, PsilopUum, Bartramiopsis, Polytrichadelphus obejmują około 400 gatunków. Wśród nich jest kilkanaście gatunków szeroko na Ziemi rozprzestrzenionych, dlatego też są znane i dobrze zbadane.

W Polsce występują gatunki należące do czterech pierwszych rodzajów, najpospolitsze z nich Atrichum undulatum, Polytrichum attenua-tum, P. commune, P. juniperinum, a także na torfowiskach wśród torfowców Polytrichum strictum. Odznaczają się one na ogół dużą dynamiką rozwojową, odgrywają więc ważną rolę w ekosystemach leśnych, na torfowiskach oraz w tworzeniu pionierskich zbiorowisk roślinnych.

Polytrichidae mają już bardzo złożoną budowę wewnętrzną. Zróżnicowane są już na tkankę okrywającą, miękiszową, wzmacniającą i przewodzącą. Tkanki przewodzące nie pełnią jeszcze żaspakajająco swych funkcji, ale stanowią już prototyp elementów sitowych i naczyniowych.

Gametofit Na nitkowatym splątku rozwija się prosty, nierozga-łęziony, o promienistej budowie gametofor. Łodyga jest sztywna, pionowo wzniesiona że skrętolegle leżącymi liśćmi. W łodydze można wyróżnić następujące tkanki: okrywającą — epidemię, wzmacniającą — ste-reom, miękiszową i przewodzącą zróżnicowaną na leptoidy i hydroidy. Elementy przewodzące śkupiają się w środkowej części łodygi i tworzą wiązkę, którą można już uważać za wydzielony „walec osiowy”. Leptoidy otacza od zewńątrz jedno-dwuwarstwowa pochwa skrobiońośna— endo-derma, w której komórkach widoczne są liczne, drobne ziarna skrobi. Wykształcona w ten sposób wiązka przewodząca zwana „walcem osiowym” znajduje się w otoczeniu miękiszu kory, którego wewnętrzną warstwę wyróżniają niektórzy briologowie jako prymitywny perycykl

Zewnętrzne warstwy miękiszu stopniowo przenikają w cylinder tkanki wzmacniającej. W miękiszu tej kory występują grupy drobnokomórko-wych elementów; są to liścioślady wytworzone przez wiązki przewodzące idące od walca osiowego łodygi do liści Żebro liścia może dochodzić do wiązki środkowej łodygi (liścioślad prawdziwy; Polytrichaceoe), ale u ogromnej większości mchów żebro wchodzi do łodygi i nie łączy się z jej wiązką środkową (liścioślad fałszywy)_x Od zewnątrz łodyga okryta jest warstwami grubościennych komórek legidęnny; która stanowi zewnętrzny cylinder elementów wzmacniających, złożony z komórek żywych. Wiązka przewodząca wykazuje zróżnicowanie na najbardziej środkową część, która pełni roląlbsylemu. Część tę tworzą komórki przewodzące wodę, zwane hydroidami, a*na zewnątrz od nich położony jest cylinder leptoidów, przewodzących produkty asymilacji w zastępstwie floemu. Hydroidy są martwe, leptoidy zaś są najczęściej żywymi elementami komórkowymi, zawierającymi protoplast; jedne i drugie maja charakter elementów prozenchymatycznych. Hydroidy mają dosyć duże światło komórkowe i zewnętrzne błony silnie zgrubiałe, natomiast przegrody poprzeczne, ustawione skośnie w stosunku do bocznych frńan, bardzo cienkie. Leptoidy mają małe światło komórkowe i wszystkie błony bardzo deńłrie, a znajdujące się w nich przegrody poprzeczne (dziurkowane) są skośnie ustawione w stosunku do ścian bocznych i protopiarma ściśle do nich przylega (rys. 853).

Dolna cześć łodygi, pod powierzchnią podłoża, przyjmuje u Polytrichum położenie poziome, przypominające kłącze z którego wyrastają chwytniłri, skręcające się często nawzajem w tzw. sznury chwytmków. Odmienna też jest w tej części podziemnej budowa anatomiczna łodygi. Można w niej wyróżnić „walec osiowy” zbudowany z grubościennych komórek prozenchyma tycznych, wśród których znajdują się rozproszone hydroidy. Walec ten otacza jedna warstwa śródskómi, a na zewnątrz względem „walca” leżą promieniste trzy grupy leptoidów, ponad każdą z nich skupienia grubościennych komórek mechanicznych. Wzajemne rozmieszczenie hydroidów i leptoidów w podziemnej części łodygi, zwanej też czasem „kłączem”, przypomina rozmieszczenie elementów przewodzących w korzeniach roślin naczyniowych. Zewnętrzne warstwy tego przekroju leżące pomiędzy grupami leptoidów oraz na zewnątrz od endo-dermy wypełnia miękisz kory. Tkankę okrywającą stanowi jednowarstwowa skórka o grubościennych komórkach, z których wyrastają chwyt-niki (rys. 854).

Polytrichidae zaliczamy do wzniesionych, tzw. ortotropowych, młor-rozgałęzionych mchów, mają więc one tylko liście łodygowe, asymibijące, składające się z pochwy zrastającej się częściowo z łodygą oraz z blaszki łi&iowej, zwykle kształtu lancetowatego. Nasada jest często szersza niż blaszka, jej komórki są wydłużone i cienkościenne Żeberko w blaszce liściowej jest mocne, zajmuje znaczną część Jej powierzchni.