DSC00066

111

Rozdział 5. Procesy uprzemysłowienia

Zasoby odnawialno mają zdolność odradzania się w cza*# na tyle krótkim, ze mogą być wykorzystane ponownie w gospodarce człowiet... Najszybciej odtwarzaj/] się zasoby wodne, uzupełniane wraz z kolejnymi opadami atmosferycznymi Bardzo szybko, ponieważ co roku, odnawiają się płody rolne. Las. aby można było pozyskiwać z niego wartościowe drewno, musi rosnąć kilkadziesiąt lat. Najdłużej odnawia się gleba. Odtworzenie zniszczonej warstwy próchnicy może trwać nawet od kilkuset do kilku tysięcy lat, czyli prawie tak długo, jak trwa historia ludzkości.

Surowce mineralne znajdujące się w skorupie ziemskiej są zasobami nieodnawialnymi. Powstały one w odległych okresach geologicznych, a czas potrzebny do ich odnowienia wynosi miliony lat. W miarę ich wydobycia ulegają stopniowemu wyczerpywaniu się. W związku z tym gospodarka nimi musi być odpowiednio prze myślana i oszczędna. Surowce mineralne występują w postaci stałej (np. węgiel kamienny i brunatny, rudy metali, sól kamienna, siarka, skały), płynnej (ropa naftowa, wody mineralne) lub gazowej (gaz ziemny, wyziewy wulkaniczne). Zasoby energii surowców nieodnawialnych, z wyjątkiem pierwiastków promieniotwórczych, są zmagazynowaną w przeszłości energią słoneczną.

Rozmieszczenie surowców mineralnych uwarunkowane budową geologiczną, często nie pokrywa się z rozmieszczeniem ludności i rejonów ich przetwarzania. Wiele cennych kopalin znajduje się w miejscach trudno dostępnych do eksploatacji i transportu. Często kraje posiadające bogate zasoby surowców, nie mają możliwości ich przetworzenia. Z kolei wiele najdogodniejszych złóż w krajach wysoko rozwiniętych jest już bliskich wyczerpania. Z tego powodu rosną koszty wydobycia, a co za tym idzie ceny surowców mineralnych. Skłania to do oszczędnej gospodarki surowcowej.

Na szczęście obawy, że może zabraknąć podstawowych surowców mineralnych, są na razie nieuzasadnione, ponieważ wciąż odkrywane są nowe ich złoża. Na razie znamy zasoby surowcowe, które pozwolą pokryć zapotrzebowanie świata co najmniej do końca XXI wieku.

Wykorzystanie tradycyjnych źródeł energii

Podstawą współczesnej gospodarki jest przemysł energetyczny, czyli produkcja energii elektrycznej. Od niego zależny jest rozwój rozmaitych dziedzin produkcji i usług oraz istnienie współczesnych form życia społecznego. Im wyższy jest poziom rozwoju gospodarczego, tym większe jest zapotrzebowanie na energię. W krajach wysoko rozwiniętych mieszka 33% ludności świata, a zużywa się 75% wyprodukowanej na świecie energii.

Dotychczas energetyka wykorzystuje głównie nieodnawialne paliwa naturalne, takie jak węgiel kamienny i brunatny, torf, ropę naftową i gaz ziemny oraz pierwiastki rozszczepialne, przede wszystkim uran.

Choć człowiek wykorzystuje węgiel kamienny już od ponad 2000 lat, to jednak jego powszechną eksploatację rozpoczęto na przełomie XVIII i XIX wieku. Surowiec ten dostarcza 26% energii zużywanej na świecie, choć jego złoża stanowią 70% jej światowych rezerw. Węgiel kamienny jest wykorzystywany w energetyce, hutnictwie żelaza, przemyśle chemicznym.