DSC05081

X

WSTUP

ktus monarchii absolutnej. On równic/ na/wał projekt oiganizacji skarbu, przedstawiony przez Frycza, najj* szyni spośród znanych w histoiii. Bodin zresztą ataków \\ Frycza bynajmniej nie dlatego, jakby się można było _Sp^ dziew ać, że ten zbyt słabo podkreślał konieczność wzmo_c] nienia władzy króla, lecz przede wszystkim za to, że Fryc* bronił interesów warstw upośledzonych. Bodin - który potępił także Kopernika - uważał za „niedorzeczność” _po. stulat zrównania wszystkich mieszkańców państwa w obli. czu prawa, a pisał to w czasach nasilania się społecznej niesprawiedliwości. Tę właśnie wstydliwą kwestię epoki ukazał wielki niemiecki artysta Albrecht Durcr w swoim obrazku satyrycznym na ówczesne stosunki, powstałym w roku 1524; przedstawiał na nim między innymi trzy alegoryczne postacie na torturach: Sprawiedliwość, Prawdę i Rozum. Nietrudno zauważyć, że w ustalonej przez Frycza hierarchii wartości te właśnie trzy pojęcia zajęły naj-w~\'ż.szc miejsca, co wiązało się także i z tym, żc już w jednym z pierwszych swoich dzieł przybrał zobowiązujące miano Prawdomówcy. Inaczej Bodin: wysuwając w swym dziele na plan pierwszy zagadnienie silnej władzy królewskiej, zyskał zdecydowaną przewagę nad tym, którego poglądy w łacińskiej wersji dzieła określił wręcz jako „absurdalne”.

Jeszcze zanim następne stulecia przynieść miały realizację niektórych przynajmniej ideałów Frycza, już za jego życia istniała grupa - nieliczna, co prawda, ale doborowa która podzielała jego zapatrywania i zachęcała do dalszej walki. Oto znany w połowie XVI w. kaznodzieja i zwolennik gruntownej reformy Kościoła Leonard Słończewski poprzedził swą Mowę o wysłaniu posłów na sobór apostrolą do czytelników, w' której m.in. pisał, że Frycz złożył „zna-

XI

kuniity dowod swego wielkiego _pr,_VVmv, pospolitej”. Za n.eustępliwoićw    do Rzcciy.

zabójstwo ^{chwalil F}«y«a osiadły _w

_nik j poeta. Piotr Rojzjusz Maurcus h ^Pfa*' cześnie do dalszej, nieustępliwej walki w . ^ ⁸° ^)cdn<>

Mieszczanin śląski, Ioanncs Lam- ^{CJ spraw,c} /wracając się do swych czytelników z    ** *^imz

_Fryczowi. Jeden z wykładowców Akadem,, magister Andrzej Troper. humanista pochodLcy 1“" i ’’ krakowskich rybaków, zalecał w wydanym w _rok_u^S dziełku ustanowienie w Polsce urzędu szkolnych cenzt _rów na wzór Rzymu, a także krytykował niektóre przywt leje szlachty, co stanowiło rzadki w marach umwLytetu dowód uznania dla autora O poprawie. W roku śmierć, Frycza współczesny pisarz polityczny, Andrzej Ciesielski przypominał jego traktaty żądające równej dla wszystkich bez jakiejkolwiek różnicy stanu, kary za zabójstwo. „Cóż bowiem mądrzejszego i piękniejszego od czterech mów Frycza o rodzajach zabójstwa?" - pytał w swej mowie skiero-wanej do posłów.

Stanisław Hozjusz, zdecydowany wróg Frycza, kardynał i przywódca konserwatystów, zmuszony był stwierdzić (w liście prywatnym), że dzieła jego przeciwnika cieszyły się szeroką popularnością: w liście do Marcina Kromera uskarżał się bowiem, że jego Wyznanie wiary katolickiej I Confessio Jidei catholicae Christiana) nie jest czytane nawet przez duchowieństwo, gdy tymczasem O poprawie Frycza czyta bardzo wielu ludzi.

Charakter ideologii Frycza na tle stosunków polskich

1    literatury politycznej występuje wyraźnie w zestawieniu

2    działalnością i poglądami dwóch współczesnych ideologów obozu ortodoksyjnego - Stanisława Flozjusza i Stani-