7349812161

PEDAGOGIA 115

Inlcq)retacja koncepcji M. Bobrzyńskicgo jako posluliilu monarchii, monarchii absolutnej, czy - szerzej - władzy „od góry”, wynika z przekonania, że poza antynomią: „republikanizin” - „monarchizm”, jak pisze J. Adamus, zwolennik „poglądu” J. Lelewela, „kryla się od dawna inna, głębsza, pomiędzy ideologią polityczną władczą a ideologią demokratyczną” ⁸*\ Natomiast interpretacja koncepcji J. Lelewela jako postulatu republiki, demokracji bezpośredniej, czy - szerzej - władzy „od dołu”, była i jest konsekwencją przekonania - i jest to przekonanie M. Bobrzyńskiego — że J. Lelewel formułuje tezę - jak pisze K. Grzybowski, zwolennik „poglądu” M. Bobrzyńskiego - „o Polsce jako »gminowładczym« wzorze dla Europy”⁸⁶. M. Bo-brzyński uznaje to za „obłęd”; K. Grzybowski - za „mil” ⁸⁷.

Problematyka tu analizowana jest równoznaczna z koniecznością rozstrzygnięcia „problemu stosunku między wolnością a władzą” ^8S. Jeżeli chce się „określić specyficzne cechy staropolskiej wolności - pisze Andrzej Walicki - warto posłużyć się słynną typologią Benjamina Constanta odróżniającą »wolność slarożytną«, polegającą na demokratycznym współuczestniczeniu we władzy politycznej, od »wol-ności nowoczesnej«, definiowanej (zgodnie z ideologią klasycznego liberalizmu) jako wolność od władzy politycznej, a więc jako maksymalne ograniczenie zakresu tej ostatniej.” ⁸⁴ W odczycie w klubie Athcncc Royal w Paryżu na początku 1819 roku B. Conslanl, dokonując przeciwstawienia „wolności starożytnych” i „wolności nowożytnych”, postawi! tezę, że pierwsza była właściwa dla starożytnych Greków i Rzymian, a jej koncepcję w czasach nowożytnych kontynuował J. J. Rousseau. „Wolność” Greków czy Rzymian polegała na partycypowaniu we władzach, uczestniczeniu w obradach na agorze czy forum, jednakże odbywało się to kosztem niezależności jednostki; prowadziło do podporządkowania jednostki kolektywowi ^q°. Wedle B. Constanta były trzy przesłanki lej wolności: po pierwsze - mały obszar państw w starożytności, dający możliwość wpływu na działalność państwa; po drugie -duch wojowniczy starożytnych; po trzecie - nieróbstwo^<u.

85    I d c id: Monarchizm i repuh/ikanizm..., s. 174; także: ibidem, s. 160, przyp. 82.

86    K. (» r z y b o w s ki: Szko/a historyczna... W: Studia z dziejów..., s. 183; także: idem: Szkoła historyczna... W: Polska myśl..., s. 57^.

87    I d c ni: Szkota historyczna... W: Studia z dziejów..., s. 183; także: i d e m: Szkoła historyczna... W: Polska myśl..., s. 57^. „Mit” ten - twierdzi K. (ir/yUnwski - „mil hisloriozolii Lelewela, wymaga trzeźwej oceny w oderwaniu od wielkich naukowych zasług jego twórcy, od poi i tycznych walorów jego działalności, od wielkości człowieka” (i d e ni: Szko/a historyczna... W: Studia z dziejów..., s. 183; także: i d e m: Szkoła historyczna... W: Polska myśl..., s. 57^).

88    J. Adamus: Monarchizm i repuh/ikanizm..., s. 173.

s¹) A. Walicki: Trzy patriotyzmy. Trzy tradycje polskiego patriotyzmu i ich znaczenie wspól-czesne. Warszawa |W|,s. 15.

<>o W. S z y s z k o w s k i: Heniamin Constant. Doktryna polityczno-prawna na tlee/wki. Warszawa-Pozna ń-To ruń N84.s. 120.

1

Ibidem, s. 121.