DSC05092

WS I 1.1*

interesował się tym wszystkim, co przynosiły z sobą h_u_ manizm i reformacja. Jak sam później pisał do przyjaciela idee reformacji miały odtąd na niego wpływ bardzo silny Rezygnując z możności zrobienia kariery w hierarchii kościelnej, w roku 1523 Frycz rozpoczął służbę na dworze rodziny Laskich, z którą związał się odtąd na długie lata. W kręgu prymasa Jana Laskiego ukształtowały się poglądy młodego bakałarza pracującego w prymasowskiej kancelarii wspólnie z Maciejem Śliwnickim, autorem wielu projektów reform prawa. Zdobyte tu doświadczenie wyzyskał po kilku latach, gdy pełnił funkcję notariusza przy diecezji poznańskiej.

W 1526 r. wrócił do kraju ulubiony synowiec prymasa, Jan Laski. Przywiózł najświeższe wiadomości z zagranicy, a przede wszystkim z Bazylei, gdzie bawił wiele miesięcy jako gość wielkiego humanisty, zwolennika religijnej tolerancji. przeciwnika Lutra i zarazem katolickiej scholastyki Erazma z Rotterdamu. Laski skupił wokół siebie grono młodych literatów i uczonych humanistów. Jeżeli zw^aży się, że za lat kilkanaście zerwie on zupełnie z katolicyzmem i po długim pobycie w Anglii zostanie głową protestanckich wyznań, nietrudno będzie zrozumieć, iż poglądy wyznawane przez jego ówczesnych wielbicieli i przyjaciół odbiegały bardzo od poglądów panujących wśród konser-watywnej części szlachty.

Do grona młodych literatów i humanistów należał także Frycz Modrzewski. Zbliżył się do kół średniej szlachty, walczących ze zwiększającym się wpływem magnatów; stykał się także przez pewien czas z nielicznymi reprezentantami polskiego możnowładztwa, których poglądy zbiegały się z poglądami średniej szlachty. W roku 1532 wyjechał Frycz do Wittenbergi - stolicy reformacji. Z czasem

-^YC,0,lvs >*Awrx,_M<,_Wcv

,₈pr^yj^{aŹn,ł S,<J ZF,1,pem Mcl}“n_Chto_ncm .

; _skieg° wyznania w,ary. współ_praco^’ ^ _aug, £ śmierć przywódcą protestant^^ Lutra. _{a pil} Najmniej me radykalnym humanistą,'

Jpolsce popularnością. Wiele podróżował^C,es^

*L Lipsk- Szwajcarią i Paryż, wreszc-    Stras-

JNorym^berdze- Potem wrócił do Krakowa “ ^{Par<; U}

Wkrótce został Frycz mianowany królewskim _Ł rzem i niemal równocześnie rozpoczął dzialaS^' _k3 j publicystyczną. Pierwszym owocem tei I n _bvta wspomniana już Mowa, której pełny _lytu, ^_ał°£

jaśniejszego , pnesłamego kró_{la po},_skie_{go Zv}^_a Augusta. Łask,, czyi, o karze za ^obójstwo pnezZnl _Fn.cza Modrzewskiego. W ciągu kilku następnych lat ogło-sił w tej sprawie przemowę do senatu stanu rycerskiego i narodu polskiego, potem do arcybiskupów, biskupów i kapłanów, a w końcu do gminu polskiego, czyli do całego polskiego społeczeństwa.

Lecz nie tylko sprawa krzywdy chłopskiej nurtowała w tym czasie Frycza. Nie mógł także patrzeć obojętnie na postępowanie szlachty wobec mieszczan. Ogłosił więc mowę, w której wskazywał na jaskrawą niesprawiedliwość iszkodliwość ustawy, zabraniającej mieszczanom nabywania dóbr ziemskich; to ona właśnie nosiła tytuł Mowy Praw-domówcy. W obu tych pismach przebijała też obawa o losy państwa polskiego oraz groźba buntu poddanych przeciwko samolubnym rządom szlachty.

W swych rozprawach wzywał Frycz do przeciwstawienia się samowoli i panowaniu jednego stanu, głosząc pro gram na owe czasy radykalny i demokratyczny, równost wszystkich obywateli państwa wobec prawa sądowego Uważał, że najszkodliwszy dla państwa jest takt wy