DSC05106

LX 1

^{,Cg0 samc}^⁰ <*lu. który przyświecał Ostrorogowi scentralizowania aparatu państwowego i oparcia go Jt'

¹ ftmcncic silno władzy. Nic byłoby możliwe be/ ar"' townej reformy obowiązującego w Polsce prawa. Stąd ksT ga O prawach zajmuje w całokształcie programu Fry_C/-miejsce bardzo istotne, choć w porządku całego dzieła dn gie, po księdze O obyczajach.

Mimo ze do obowiązujących w ojczyźnie praw £ywj}

Frycz głęboki szacunek, to jednak pośród nich nietrudno znaleźć takie,

(Jo których można by sądzić, że kiedyś, na początku, usta nowione zostały z ważnych przyczyn i w najlepszej myśli a przecież teraz i sam czas, i niemałe ich nadużywanie wydaje się wymagać, a nawet żądać ich zmiany i poprawy, jeżeli chcemy utrzymać na stałe naszą ojczyznę w jej kwitnącym stanie".

Zdaw ał w ięc sobie dobrze sprawę z ewolucji urządzeń prawmych w ogóle, a w szczególności rozumiał dobrze proces nieuchronnego - bo związanego z ciągłym rozwojem społeczeństwa i państwa - starzenia się norm prawnych, które z czasem, w nowych warunkach, stają się niesprawiedliwe i dlatego muszą zostać usunięte. Tę sw oją zasadniczą tezę ilustrował konkretnym przykładem, tj. właśnie zagadnieniem wymiaru kary za zabicie człowieka. Przedstawiona w dalszym ciągu geneza prawa o karze za zabójstwo potw ierdzała argumentację Frycza.

Frycz Modrzewski był gorącym zwolennikiem spisania jednolitego prawa dla całej Polski, gdyż - jak pisał - jest rzeczą co najmniej dziwną, że mieszkańcy jednego państwa, którzy mają jednego króla, rządzą się różnymi pra- ¹

LX1

----

wan*¹- Wzorem ^w 'cj mierze

Icościclna, .koro nie by_{ło lrudno}^ ^mu V <***„

(Cościclc obow,ązyw_ały _)edrlollle    ze * cały*

wą skuteczności wielu poczyń* _Sd °° ^b**° pwtaą. łączyć z ich poprawa, a za wzór    ^chtiał P*-

wat prawo rzymskie, niepo_pu|_arne “f^yf'^ksao,r' - uzna. jające ideologii mieszczańskie, .    *'¹^^h^^boM**y.

Skim. Dążył też Frycz kowekwemn* czesnego wymiaru sprawiedliwości _d^r^^Cmad*^f' „jwyżsaj instancji

gadn.en.e reorganizacji sądownictwa łaczv formą procedury sądowej. Frycz me poSzTcS^ «go zagadnienia, lecz lyllto « p,ob_tay. mu siu najtodzic, .sino* , domagał, „_e ,,,„4, £ ncKnia. Także , w tym zakres* Fiycz d^ł do w obliczu prawa sądowego całej ludności, do wzmocnienia aparatu wykonawczego władzy państwowej oraz do walki z samowolą. Postulował wiec skrócenie terminów procesowych oraz domagał się przymusowego doprowadzenia także i szlachty do sądów w razie przekroczenia ustawowych terminów' stawiennictwa, podniesienia rangi przysięgi składanej przez świadków itd. Żaden z tych projektów nie doczekał się jednak realizacji.

W księdze O prawach umieścił Frycz zarówno rozważania ogólne o reformach prawa publicznego i prywatnego, jak i konkretne postulaty dotyczące różnych przestępstw: i tak np. osobne rozdziały poświęcił praw om „przeciwko zbytkowi wszelkiego rodzaju’* oraz „przeciw próżnującym’, które wykazują jego związek z surow ą moralnością protestanckich mieszczan zachodniej Europy. To jeszcze jeden dowód powdązań jego nauki o prau le z nauką o moralności. Stąd księga O obyczajach nie kreśli by-

1

Dzieła wszystkie, t. II: Mowy, Warszawa 1954. s. 42.