DSC05118

\ ZAWARTOŚĆ tomu

bór pism podzielono na trzy działy: I. Mony. {]. Op, prawie Rzeczypospolitej. ID. Traktaty teologiczne.

_Mowy*\ Były pierwszym przejawem publicystyczne działalności Frycza. Ogłaszane w larach 1543-1546 u Kn-kowie. zawierały w zalążkowej formie główne mory*-, przewodnie późniejszy ch dzieł królewskiego sekretar zagadnienie sprawiedliwości społecznej, postu lar. refir-my moralności oraz reform politycznych i kościelnych Z wracając się wielekroć do następcy tronu w ostatnich latach panowania Zygmunta I (..starego królu"wliczył Frycz na poparcie Z;, gmunta Augusta, którego już za kilkanaście lat coraz częściej i traóuej nazywano ..dojutrkiem *.

Pierw sze wystąpienie Fry cza w postaci przeznaczonych do czytania Mów zbiegło się z datą szczególnie w uzna ca dziejów kultury polskiej i europejskiej. W tym roku Mikołaj Rej ogłosił swą Krótką rozprawę międr. panem wój-:em u plebanem i niemal równocześnie zaczęły się ukaz* -w ac zredagow ane w • ęzy ku polskim uchw ah sejmów e. N--licząc innych wydarzeń, oto dwa bodajże najważniejsze w tym samym 1543 t ukazały się dwie przełomowe cha dziejów :ućZft ,ego myślenia książki - niderlandzkiego uczc-nego Andrzej X esalnisza O struktu rze ciała ludzkiego < D* humani corporis fabnca) i Mikołaja Kopernika O obrotach ciał niebieskieh i De re\oluńonibus orbium coelestiichY-

^ --- sposob modernizacja ludzkiego my ślenia ob'v-

tomij

wiek dziedzin, a w ich liczbie także , ,{ kich stosunków, najbardziej - _Jak mc _M wobec przemian.    ^o*azac - opor-

-O poprawie Rzecz>pospolitej- KietK (jocj-cbczasowych w-ystapień stała sie oczi ^^,'‘^OCnosc nasilać poprzednie wystłki. Frycz zmienił' ma. Postanowił ukazać nadrzędny cel ktorroT ,    '

łgałaby usunięta wszystkich wad trap^^ Publicysta miał się meoawem przetworzyć w zoncT nego perspektywicznie myśliciela, dzielącego _rcrT sjami na temat wszechstronnej poprawa Rze^, yJodhci Metoda rozumowania i sposób przekonywania ^z>-.eln,k^ pozostah' takie same jak poprzednio, z tym jednak, ze uległy pogłębieniu: trzeba było ustalić diagnozę nąjczęście występujących schorzeń i na szerokim tle porównawczym ukazać możiiw ie najbardziej skuteczną terapie. Porzucając sferę medycznych skojarzeń - choć i sam Fry cz do nich się uciekał - powiedzieć można, ze chodziło o to. by najbardziej nayvet uprzedzonym ukazać bezsensowność niektórych norm i instytucji oraz przekonać o konieczności gruntownych zmian. Dla samego zaś autora projektowane książki nadzieja poprawy stała się zasadniczym bodźcem twórczości

Prz> takim założeniu czaiło się mebezpieczensny o ogólnikówości myślenia, widocznej w wieL tego rodzaju dziełach epoki. Uchroniła przed tym Fry cza konkretność rozważań. które dotyczyły nie rzeczypoąpoteg w ogóle, lecz zawsze rzeczypospoiitęj szlacheckiej. .ecnaKze wysokość wymagań stawianych mieszkańcom tej idealnej Rzeczypospolitej. jaką miał przed oczyma, wpędziła go w mną puiapkę. gdyż pisarze oślepieni utopijną wizją u--- -<3P^rz> włości wykazują często - mniej lub bardziej uswiadonno-