DSCF0987

WSTĘP

Książka ta ukazuje się w chwili, kiedy w Polsce znów mówi się — choć niekoniecznie pisze — o Żydach i o „kwestii żydowskiej”. Inaczej — kiedy znów' stwierdzane są fakty rosnącej fali antysemityzmu. Żydzi w Polsce jako wielka społeczność naro-dowo-kulturalna, jako liczna zbiorowość ludzka, należą do przeszłości. To, co zostało, są to nieliczne jednostki, przeważnie nie-związane z tą dawną zbiorowością, nigdy się z nią nieutożsamia-jące, dziś zazwyczaj ukryte poza maską nowych nazwisk. Ale dawna kwestia istnieje, ale wciąż wyraźne są objawy niechęci do tych jednostek, jako do Żydów.

Ilustruje to jedną z tez tej książki, że antagonizm do pewnych ludzi, w danym wypadku określany jako antysemityzm, jest niezależny od liczby tych osób, od ich obiektywnej roli, od ich „obcości”. Nie nieliczni Żydzi są w Polsce źródłem antysemityzmu, ale pewne schorzenia głębsze i szersze, jakie trawią społeczność, wśród której Żydzi ci żyją. Żydzi jedynie stają się wygodnym ośrodkiem, ułatwiającym polaryzację pewnych uczuć i reakcji. Jest rzeczą prawdopodobną, że gdyby w Polsce dzisiaj nie było ani jednego Żyda lub gdyby żaden z Żydów nie odgrywał najmniejszej roli w życiu polskim, jakieś formy antysemityzmu nadal by istniały. Żywych ludzi zastąpiłyby ich upiory' W Polsce tradycje antysemityzmu zostawiły' po sobie ślady tak głębokie, że symbol Żyda może tu w zupełności wystarczyć.

Bezpośrednio po wojnie antysemityzm w Polsce znajdował dla siebie racjonalizację w tej roli, którą jednostki pochodzenia

21