DSCF1103

PRZEŁOM

odtwarza on ducha żydowskiego i że narady Mędrców w każdym razie mogły się odbyć, musiały się odbyć i że odbywały się właśnie tak, jak to w Protokołach jest przedstawione. Protokoły Mędrców Syjonu były jedną z bardzo nielicznych publikacji w języku polskim, jakie Niemcy wydali w czasie ostatniej okupacji. I nawet wtedy znajdowały one w Polsce pilnych czytelników.

Adolf Nowaczyński w swym Anonimowym mocarstwie daje dokładny opis potęgi bankierów żydowskich w Stanach Zjednoczonych. Przekonanie, że Wall Street jest twierdzą żydowską, jest poza Ameryką pospolite nawet obecnie. Skoro bankowość wszędzie i zawsze jest dziełem Żydów, to jest oczywiste, że i bankowość amerykańska musi być żydowska. W Niemczech hitlerowskich ktoś nawet ulokował posiedzenia Mędrców Syjonu w podziemiach Chase Banku! Fakt w Ameryce doskonale znany, że rola Żydów w rozwoju bankowości amerykańskiej było podrzędna, że decydującą rolę odegrali tu protestanci, był poza Ameryką powszechnie ignorowany. Co więcej — byl w ogóle nieprzyjmo-wany. Tak bowiem być nie mogło. Nie pasowałoby to do całego schematu myślowego, jaki w Europie panował. Stąd powszechnie mówiło się o potędze kapitałów żydowskich w Ameryce i wyciągało się stąd odpowiednie wnioski. Wydaje się jednak rzeczą wysoce wątpliwą, żeby Nowaczyński i inni o tym samym poglądzie zmienili zdanie nawet po zapoznaniu się z obiektywnymi faktami. Decydował tu przyjęty schemat i emocje, na których on się opierał.

Karol Hubert Rostworowski wystąpił w swoim czasie z programem sanacji literatury polskiej. Była to w pierwszym rzędzie filipika przeciwko Tuwimowi. Dla Rostworowskiego Tuwim oczywiście nie był poetą polskim, ale żydowskim. Co gorsza, Tuwim, będąc Żydem, wnosił pierwiastki rozkładowe do literatury polskiej. Rostworowski na przykładach poetyckich wypowiedzi Tuwima pracowicie wykazał zasadnicze cechy jego żydowskości: sensualizm, brak odczucia przyrody itd. Dziennikarz polsko-żydowski S. J. Imber wystąpił przeciwko wywodom Rostworowskie-

ogłoszonej w roku 1934 książce Asy czystej rasy. Imber I Cje zresztą, że to, co Rostworowski zarzuca Tuwimowi jako | "Sicznie żydowskie, występuje identycznie w twórczości in-I 2 ówczesnych poetów i to poetów, których polskość nie budzi-| i, wątpliwości. Imber—w tej samej książce namiętnie walczył on j jjRolickim — doczeka! się odpowiedzi Rostworowskiego. Była I u odpowiedź uderzająco słaba, wymigująca się, bezbarwna. I Niemniej jednak było rzeczą oczywistą, że Imber Rostworow-I sfeiego nie przekonał. I nie mógł przekonać. Autor Judasza był człowiekiem wiary. Skoro Tuwim był Żydem, to oczywiście i jego twórczość poetycka musiała mieć cechy żydowskie, przez co należało rozumieć wszystko to, czego Rostworowski nie aprobował. Nieważne było, czy cechy takie rzeczywiście w twórczości Tuwima istniały (np. brak odczucia przyrody). Ważne było, że zgodnie z definicją, przyjętą z góry, powinny były istnieć. I o niezachwianą opokę takiej definicji rozbijały się wszelkie racjonalne argumentacje.

VII

Antysemityzm jest jednym z przejawów antagonizmu jednej grupy ludzkiej do drugiej. Antagonizmy takie przybierają różne formy, posługują się różnymi racjonalizacjami, są powodowane przez różne warunki zewnętrzne. W historii człowieka były ich niezliczone ilości. A i antysemityzm nie jest czymś jednolitym. Przede wszystkim nie każda postać niechętnego stosunku do Żydów musi być uważana za antysemityzm, podobnie jak nie każda postać niechętnego stosunku jednych ludzi do drugich świadczy o antagonizmie czy konflikcie. Szlachcic polski, wymyślający Żydowi od „parchów”, a chłopu od „chamów”, nie był ani antysemitą, ani wrogiem chłopów. I wcale nie musiał się odnosić nieżyczliwie do jednych czy do drugich. Zwyczajnie klasyfikował społecznie Żyda i chłopa, posługując się w tym powszechnie przyjęty™ wzorem. Okresy dziejowe, w których Żydami pogar-

249