DSCF5359

2. Pszenica 79

W zależności od liczby chromosomów w jądrach komórek somatycznych dzieli się gatunki pszenicy na trzy grupy kariologiczne (tab. 2.4): diploidalne (2n = 14), tetraploidalne (2n = 28) i heksaploidalne (2n = 42).

Pszenica samopsza (Triticum monococcurri) jest uważana za przodka wszystkich form uprawnych pszenicy (rys. 2.3). Jej źdźbła są wiotkie i cienkie, w dolnej części puste, a w górnej najczęściej wypełnione. Kłos ma drobny, bocznie silnie spłaszczony, zbity, zawsze ościsty. Osadka kłosowa jest łamliwa, pięterka omszone, kło-ski dwu- lub trzykwiatowe; wykształca się w nich przeważnie jeden wąski i długi ziarniak, osłonięty nie tylko plewkami, ale także dwiema błoniastymi otoczkami. Plewka górna z dwoma kilami w okresie dojrzewania rozłupuje się na dwie części. Bark plewy ze szczerbą jest zakończony szerokim, trójkątnym ząbkiem.

Tabela 2.4. Podział systematyczny uprawnych gatunków rodzaju Triticum

Liczba chromosomów	Gatunki
	niewymłacalne (ziarno oplewione)	wymłacalne (ziarno nieoplewione)
Diploidalne (2n= 14)	Triticum monococcum L.	brak
Tetraploidalne (2/i=28)	Triticum dicoccum Schiibl.	Triticum durum Desf. Triticum turgidum L. Triticum polonicum L. Triticum orientale Perć. Triticum carthlicum Nevski = (syn. Triticum persicum Vav.)
Heksaploidalne (2/i=42)	Triticum aestivum ssp. spelta L. Triticum aestivum ssp. macha Mac Key Triticum aestiyum ssp. vavilovi Sears	Triticum aestivum ssp. vulgare Mac Key Triticum aestivum ssp. compactum Mac Key Triticum aestivum ssp. sphaerococcum Mac Key

Oprócz diploidalnej samopszy historycznie najstarszą tetraploidalną formą pszenic, obecnie nieuprawianą, jest pszenica płaskurka (Triticum dicoccum) (rys. 2.3). Ma ona źdźbło zwykle wypełnione w górnym międzywęźlu. Kłos jest spłaszczony, średnio zbity, ościsty, o łamliwej osadce, pięterko osadki lekko omszone. Ziarniaki mocno siedzą w plewkach. Plewka górna jest z dwoma kilami. Plewa z jednym kilem, bark opadający.

Pszenica angielska (Triticum turgidum), zwana szorstką, wytwarza grubą, elastyczną i odporną na wylęganie słomę. Liście są aksamitnie owłosione. Kłos jest średnio zbity, bezostny lub ościsty, ości łamliwe, pięterka osadki kłosowej silnie owłosione. Plewy są krótsze od plewki dolnej, grube, wyraźnie wypukłe (z garbem), omszone, niekiedy o czarnym zabarwieniu. Oprócz form o kłosach prostych spotyka się formy gałęziste o kłosach złożonych (rys. 2.3). W kłosku wykształcają się 2—3 ziarniaki, kształtu pękatego o grubej okrywie, wypełnione mączystym bielmem.